

Sanat ve Kültür Yönetimi, yönetmenlik değildir. Yani bu kişiler tiyatro yönetmeni değildir, film yönetmeni de değildir. Grafik tasarım işi yapan sanat yönetmeni değildir. Sahne üzerinde oyun oynamazlar, şarkı söylemezler, dans etmezler. Aynı şekilde resim, heykel, seramik, cam tasarlayıp ortaya sanat eserleri de çıkartmazlar. Sanat ve Kültür Yönetimi, başlı başına sahne, gösteri ve performans alanlarında; sanatı sanat alıcısıyla buluşturan ve tüm bu süreçleri yöneten bireylerin yetişmesi için sanatta yeterliliği olan eğitmenler tarafından hazırlanmış müfredat içinde teorik ve pratik eğitimi kapsayan bir bölümdür. Sanat Yöneticileri de sanatın tüm fonksiyonlarında yönetici konumunda; yönlendirici, zamanlayıcı, ilgili departmanlar arasında entegrasyonu sağlayan bireylerdir. Bu alanı doğru anlamak için müfredatı bilmek ve sanat yöneticilerinin sektördeki konumlarını gözlemlemekte fayda var.

# Peki bu durumda Sanat ve Kültür Yönetimi Nedir?

Sanat ve Kültür Yönetimi bölümü, kimi üniversitenin Güzel Sanatlar, kimi üniversitenin Tasarım ve Mimarlık, kimi üniversitenin de İletişim Fakültesinde okutulan 4 yıllık bir bölümdür. Sanata geniş çerçeveden bakan, eğitimlerinde tiyatro tarihi, düşünce tarihi, sanat tarihi, sanat yönetimi, sanat psikolojisi, dramaturji, resim, müzik, sanat hukuku, işletme, iletişim, pazarlama gibi geniş bir müfredatı içine alan bir alandır. Kültür ve sanat alanlarında, farklı sanat dallarını da kapsayan, isminden de anlaşılabileceği gibi "yönetim" içerikli bir disiplindir. Yönetim içerikli diğer mesleklerden farkı ise alıcısına keyif veren, birden fazla duyuya hitap eden, çokça alana yayılmış ve her kesimin ihtiyacını karşılayacak çok disiplinli bir alandır.

## Sanat ve Kültür Yönetimi Bölümü

Sanat ve kültür yönetimi bölümü mezunları, sanat ve sanat alıcısı arasında köprü görevi gören bireyler olup sanat yöneticisi ünvanını alır. Çalışabilecekleri yerler ise şunlardır;

1. Tiyatrolar

2. Sinema salonları ve işletmeleri

3. Performans merkezleri

4. Etkinlik prodüksiyonları

5. Festivaller

6. Kültür ve sanat merkezleri

7. Yapım şirketleri

8. Galeri ve müzeler

9. Faaliyet alanı kültür ve sanat olan dernek ve vakıflar

Günümüzde çok disiplinli ve disiplinlerarası bir yapıya bürünmüş olan bu bölümden mezun olan bireylerin sektörel tecrübe ve ilgi alanlarıyla yoğurdukları mesleklerini dilerlerse basın ve yayın organlarında da yapma imkanı bulabilirler. Bu durumda da çalışma alanları yazılı veya görsel basında kültür ve sanat habercisi, kültür ve sanat editörü, köşe yazarı şeklinde icra edilebilir.

### Sanat ve Kültür Yönetimi Bölümü Mezunları

Sanat ve kültür yönetimi bölümü mezunları çalıştıkları özel veya kamu sanat kurumlarında öncelikle tecrübeye göre konumlandırılırlar. Geniş çalışma alanlarına sahip olmaları nedeniyle en çok neye ilgi duyuyorlarsa (müzik, tiyatro, prodüksiyon vb.) o tarafa yönelmeleri kişisel gelişimleri için önemli olacaktır. (Hem alaylı hem mektepli bir mezun tavsiyesidir!)

Bir sanat yöneticisinin sahip olması gereken özellikler ise şöyle özetlenebilir;

1. Sanat alıcısının ne istediğini bilmek

2. Ülkesinde ve diğer ülkelerdeki kültür ve sanat alanındaki gelişmeleri yakından takip etmek

3. Mesleki İngilizceye hakim olmak

4. Teknik ekiple senkronize çalışabilmek

5. Her sezon öncesi bütçe çalışması yapmak

6. Sahne ile alakalı ise dekor, kostüm, ışık, ses teknikerleri arasında iletişimi sağlamak

7. Hazırlanan gösterinin veya serginin basın, reklam işlerini yürütmek ve takibini sağlamak

8. Yönettiği ekibin görev ve sorumluluklarına riayet etmeleri için motive edici olmak

#### Sanat ve Kültür Yönetimi Bölümü

Sanat ve Kültür Yönetimi Bölümü Türkiye'de sayılı üniversitede okutulan bir bölüm olsa da uzun zamandır var olan bir disiplin. Ancak ülkemizde kültür ve sanat alanından mezun olan bireylerin iş bulma konusunda yaşadığı problemler nedeniyle diğer bölümlere nazaran bu bölüme ilgi hala maalesef yeterli seviyede değil. Buna rağmen sanat ve kültürü kapsayan her mekanının, işletmenin alanında eğitimli bireylere ihtiyacı var ve olmaya da devam edecek.

##### Sanat ve Kültür Yönetimi Hangi Okullarda Var?

Bölümün adı bazı okullarda farklı olsa da mezuniyet sonrası içerik ve beceri olarak aynı alanlarda çalışılabilecek, lisans düzeyinde sanat ve kültür alanında eğitim veren üniversiteler sıralı tam liste:

1. Yıldız Teknik Üniversitesi - Sanat ve Tasarım Fakültesi, Sanat Yönetimi

2. Düzce Üniversitesi - Sanat, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi , Sanat ve Kültür Yönetimi

3. İstanbul Medeniyet Üniversitesi - Sanat, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi, Sahne ve Görüntü Sanatları

4. İstanbul Bilgi Üniversitesi - İletişim Fakültesi, Sanat ve Kültür Yönetimi

* Sanat ve Kültür Yönetimi Programı

* Sahne ve Gösteri Sanatları Yönetimi Programı

5. Yeditepe Üniversitesi - Güzel Sanatlar Fakültesi, Sanat ve Kültür Yönetimi

6. İstanbul Kültür Üniversitesi - Sanat ve Tasarım Fakültesi, Sanat ve Kültür Yönetimi

7. İstanbul Aydın Üniversitesi - Güzel Sanatlar Fakültesi, Sanat ve Kültür Yönetimi

8. İstanbul Okan Üniversitesi - Sanat, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi, Sanat ve Kültür Yönetimi

9. Nişantaşı Üniversitesi - Sanat ve Tasarım Fakültesi, Sahne ve Gösteri Sanatları Yönetimi

Elbette her üniversitenin teorik ve pratik eğitimi farklılık göstermekte ancak sanat dallarına ilgi duyan, galeri ve müzeleri gezmekten, tiyatro oyunlarını izlemekten, medya ve eğlence sektörüne ilgili, konserlere gitmekten zevk alan ve bu alanlardan para kazanmak isteyen herkes bu bölümü tercih edebilir. Bölümün yönetim yetkinliği vermesi sebebiyle, mezuniyet sonrasında sanatın üretilmesini teşvik eden, sanatı ve sanatçıyı, sanat alıcısıyla buluşturan tarafta yer alınacağını unutmamak lazım. Böylesine kıymetli bir bölümün bir nebze de olsa anlaşılmasını sağlamak bizim için keyif verici. Doğru bilinen yanlışları düzeltmek ise zevkle kabullendiğimiz bir vazife.

Sen de bir Sanat ve Kültür Yönetimi mezunu ya da adayı isen görüşlerini bizimle yorumlarda paylaşmayı unutma. Sorularını yanıtlamaktan mutluluk duyarız.



Nil Has

Bu alanı doğru anlamak için müfredatı bilmek ve sanat yöneticilerinin sektördeki konumlarını gözlemlemekte fayda var..

Sanat ve Kültür Yönetimi Nedir, Ne Değildir?


**Cinaslı Bir Soru; Sanatsever Misiniz? / Sanat Sever Misiniz?**

İki cevaplı cinaslı bir soru sorduk; cevaplar da iki farklı yazardan! Bu en temelde Hendeseli’nin sanatta etik arayışına karşılık geliyor..

“Sanatsever misiniz?”

“Sanat sever misiniz?”

# Sanatsever Misiniz?

Sanatsever olduğumuz konusunda hemfikiriz ancak sanatsever kimdir, sanatsever olmak için gerekli koşullar nelerdir gibi pek çok konuyu gelin, birlikte irdeleyelim.

Yaşamak için ihtiyaç duyduklarımız arasında sanatın tüm öğeleri yer alıyor. Sanatçının ve ürettiği işlerin meraklısıyız. Merak ettiğimiz sergileri yakından görüyor, yeteneğini sevdiğimiz oyuncuları ve müzisyenleri sahnede izliyoruz. Yeni keşfettiğimiz sanatçıları veya sanat işlerini çevremizle paylaşarak bireylerin sanat üretmek konusunda manevi destekçisi oluyoruz.

## Sanatsever Kimdir?

Sanatsever, sanata ilgi duyan, sanatsal faaliyetleri yakından takip eden, bu faaliyetlere sıkça katılan; sanatı koruyan ve yücelmesi için destekleyen, entelektüel seviyesi yüksek olan bireylere denir. Sanatsever bireylerin, sadece yaşadığı ülkenin değil; dünya üzerinde ortaya konan sanatı da önemsemesi, koruması ve sanatçıya destek olması beklenir.

**Sanatsever Nasıl Olunur? Bir Sanatsever Sanat için Ne Yapar?**

Sanatsever, sanatçının desteklenmesinde, sanat eserlerinin korunmasında ve tanıtılmasında aktif rol alandır. Sanatsever olarak tanımladığımız bireylerin, sanat konusunda hassas davranması beklenir. Her türlü sanat eserini korumak, eserlerin akıbetini sorgulamak, olgun sanatçıları yüceltmek ve genç sanatçılar için destekleyici tarafta olması gerekir. Sanatın ve sanatçının daha fazla bireye ulaşması için yerel ağlarla iş birliği yoluna gitmeli, reklam ve pazarlama çalışmalarında rol almalıdır.

Sanatsever, sanatçı plastik sanatlar alanında üretim yapıyorsa sanat eseri alarak; performans ve sahne sanatlarında aktif ise etkinliklerine bilet alarak, yeni etkinlikler talep ederek sanat emekçisinin yanında durmalıdır.

Bir sanatsever, sanat içerisinde ortaya çıkan olumsuzluklara en az sanat emekçisi kadar ses çıkarmalı, gerekli durumlarda kendi bilgi ve birikimini sanatçıya aktarmalıdır. Eksik veya yanlış gördüğü kültür sanat politikalarına karşı yetkililerden daha iyi hizmet talep etmelidir.

### Sanatseverler

Sanatsever bir bireyin, gittiği kültür sanat etkinliklerinde beğendiği sanat işlerini ve beğendiği sanatçıları sosyal medya üzerinden paylaşması tek başına sanatsever olmaya yetmez. Gerek sanat merkezlerinin gerek sanatçıların ortaya koyduğu sanat ögelerini, yerinde ve sanat üreticisiyle yan yana durarak desteklemeli, sanata desteğini göstermelidir.

Sanatseverim diyebilmek için en başta tüm sanat camiası ve sanatçılarla dayanışma içinde olmak gerekir. Toplumsal olarak birliktelik gerektiren dönemlerinde, yerel sanatçıların da kendilerini öne çıkartabilmeleri için, sanatla iyileşmek için, sanatı dayanışmanın önemli bir parçası haline getirmek, gerçek bir sanatseverin aslî görevidir.

Bu tanım ve önermeler doğrultusunda kendini bir sanatsever olarak tanımlıyor musun? Gel, sorunun diğer yanıtına geçelim sanatseverlik kavramını daha toplumsal ölçekte ele alalım.

#### Sanat Sever Misiniz?

Sanatı sevmek konusu yalnızca sanatsever olmakla ölçeklendirilebilecek bir durum değil. Öyle ki bu konu sanat tarihi, modern sanat ve geleceğin sanatı bağlamında ele alındığında; sanat camiasının tüm bileşenleri ile değerlendirildiğinde daha kapsamlı ve makul bir hal alıyor.

Sanat konusunu önce tarihsel ve sistemsel bir hak sahipliği açısından değerlendirmekte fayda var. Asırlardır sorulan ve sorulmaya devam eden, bizim de hemen her söyleşide sanatçılarımıza yönelttiğimiz ‘Sanat sanat için midir yoksa sanat toplum için midir?’ sorusu hiç de gelişigüzel bir fikir ikiliği değil. Temelinde sanatın bir zümrenin elinde tuttuğu bir ayrıcalık mı olacağı yoksa toplumun geneline mi yayılacağını belirleyen bir çıkış noktası.

Sanat tek bir zümre tarafından tekelleştirilemeyecek kadar toplumsal bir kavram. Bu kavramı toplumsal faydaları, dönüştürme gücü ve etki alanı bakımından daha önce Sanatın Gücü başlıklı yazımızda ele almıştık. Oysa ki sanat, bu son derece kolektif haline ve toplumsal gücüne rağmen, tarih boyunca belirli zümrelerin tekelinde varlık gösterdi.

Sanat da toplumsal her kavram gibi küresel düzenin boyunduruğu altında. Bu yüzden tek bir zümre tarafından yalıtılmış, özerkleştirilmiş halde. Tarihte de günümüzde de burjuvazinin tekelinde bulunan sanat, bir yanı emek sömürüsü öte yanı sosyete olan oksimoron bir sıkışmışlık içinde. Çağdaş sanat adı altında sermaye gruplarının galerilerinde cemiyet hayatını bir araya getiren bir aygıt görevi görmeye esir edilen sanat ile toplumdaki bireylerin tanışması pek mümkün olmuyor. Elbette bunda eğitim sistemini de baş aktörlerden biri olarak değerlendirmek gerek. İlkokul döneminde verilen müzik derslerinin -günümüzde bile- blok flütten öteye geçememiş kısır hali, resim derslerinin teknikten uzak yüzeyselliği, eğitim sisteminin sanata yön veremeyen halini açıklamaya yetecektir. Elbette biraz şansın varsa ve hasbelkader bir öğretmen tarafından yeteneğin keşfedilirse ve ailen de desteklerse bir ihtimal erken yıllarda sanatla tanışma fırsatı yakalayabilirsin, kim bilir!

Oysa ki sanatta edilgen değil; etken konumda, etkin bir topluma ihtiyacımız var. Aksi halde sanat alanı çepeçevre kuşatılıyor; en önemli tavrı olan özgürlüğü ve en bariz şekli olan özgünlüğü dolaylı olarak elinden alınıyor. Bununla birlikte sanatı var eden sanatçıların yaratıcı emeğinin sömürüsü de bir sorun olarak doğuyor konunun tam ortasına. Hal böyle olunca büyük galeriler, en büyük dilimi rahatça kendine ayırabiliyor, emeği ile üreten sanatçıya ise deyim yerindeyse tadımlık bir lokma düşüyor.

Tekrar altını çizmekte fayda var, bu geçmişte de böyleydi. İlginçtir ki insanlık tarihi ile eş değer olan sanat tarihinde, sanat kavramı ilk defa sınıflı toplumlar döneminde tekelleşti. Sınıflı ilk toplumlarda, net bir ayrım vardır; egemenler ve işçiler. Sanat egemenlerin tekeline girmeye başlarken artan görevler sebebiyle görevler çoğaldı; tarım yapanlar ve zanaat yapanlar arasındaki makas açılarak bu gruplar birbirinden koptu. (Bugünkü sanat-zanaat ayrımının sebebi de budur.) Sanat sarayda, egemenlerin duvarları arasına hapsolurken halk kendi içinde, kendi sanatını doğursa da hâkim gerçeklikte sanatı yalnız bir zümrenin yapabileceği kanısı hâkim oldu. Yaratıcılık, artık sadece bir gruba atfedilmiş, ayrıcalıklı bir haktı.

Tarihte yaşanan aydınlanma hareketi ile sınıflar arasındaki dengeler değişme şansı yakalarken sanat alanında da yeni üretimler ile birlikte bir genişleme ve yüzünü daha geniş kitlelere dönme dönemi başladı. Spesifik olarak Antik Yunan’ın sanat alanında yaptığı sıçrama, yalnız sanat tarihinde değil insanlık tarihinde de büyük bir gelişme çünkü bu dönemle birlikte sanatsal üretim çeşitlenmeye başladı. Heykeller, adeta bu yeniliğin ve yenilikle gelen duyguların haykırıldığı araçlar haline geldi. Tarihin bu dönemine baktığımız zaman da sanat üreticisinin emeğini soylu kesime sattığını görüyoruz. Yani yine sanatçıların ürettiği eserler bir şekilde bir zümre tarafından satın alınıyor.

Sanatın hak sahipliği konusuna dönecek olursak sanatın, tarihte orta çağ döneminde kilise boyunduruğuna bile girdiği oldu. Dogmalar ve özgünlüğün bir arada olması nasıl bir ikilemdir? Ne var ki tarih sahnesinde ilerledikçe sanat bu tahakkümden kurtulup, zanaat loncalarının da desteği ile ilk defa en toplumsal haline büründü. Nihayet Rönesans ile hak ettiği harekete kavuştu. Özellikle bu dönemde sanat, kolektif emek ile üretilen bir yapıya bürüdü. Atölyelerde el birliği ile üretilen eserler usta-çırak dokunuşları ile var olmaya başladı. İlerleyen dönemlerde bireysel bir üretim formuna ulaşarak kendi bireyselliğini yakalasa da Fransız Devrimi ile sanatın yolu tam anlamıyla açıldı; yeni ufuklar, kavramlar, üretimler doğmaya başladı. Artık sanat eserlerinde felsefe, tabiat ya da düzene karşılık gibi olgular görünür hale geldi.

Sanat alanında üretilen -özellikle yazınsal- eserlerin kâr sağlayan birer metaya dönüşmesi matbaanın icadı ile hasıl oldu. Eserleri çoğaltılarak, kopyalanarak ve farklı nüshaları oluşturularak her biri, bir pazarlama ürününe evrildi. İşte bu icat, sanatı zanaatsal formundan çıkartarak endüstriyel bir kalıba sokan kırılımdır. Öte yandan, eserlerin sayılarının çoğalması ile daha geniş kitleler ile buluşmasını da sağlayan yine bu buluştur. Her satırda temize çeker gibiyiz; her şey zıttıyla mümkün! Eserlerin çoklu basımı “korsan” tabirini de hayatımıza sokmuş; orijinal eserlere ulaşamayan kitlelere eserin orijinal olmayan versiyonunu uygun görmüştür. Bu anlamda sanat hem kısıtlı kitlelere ulaşabilmiş hem de sanatçının hak sahipliği ihlal edilerek orijinal sanatın yalnızca imkân sahiplerine ait olduğu diktesi, gayri resmi yöntemlerle ilan edilmiştir.

Matbaa bugün sanat alanındaki hak korumasının önemli bir aracı olan fikri mülkiyet kavramını da beraberinde getirdi. Bir zümrenin elinden kurtulan sanat, yeni bir kavram karmaşasına gebeydi artık. Sanatçı düşünsel olarak ürettiği şeyi mi yoksa üretimi sonunda ortaya çıkan metayı mı satar? Müzik sektörünün, büyük ölçüde global reklam şirketlerinin elinde dönmesi bu konuya bir nebze açıklık getirecektir.

Günümüzde ise sanatçı görece daha özgür bir yaratma ortamına sahipken, üretim sonucunda ortaya çıkan eseri büyük galerilerin sahipliğine vererek, emeği ile ürettiği eserden neredeyse çok küçük bir kazanç elde etmekte. Öte yandan bu galeriler eserlerin satışını belirli bir sanatsever! gruba yapmakta ve aslında sanatı yine kendi galerileri içine hapsetmekte. Sanat tarihi açısından bakıldığında, sanatın bu denli ciddi bir ticari mal, ürün, meta haline geldiği başka bir dönem olmadı. Günümüzde modern sanat kisvesi altında, sınırı belirli bir ekosistemde yapılan sanat faaliyetleri ne yazık ki basit bir alışveriş halinden farksız. Sanat alanında çalışan emekçilerin, galerilere harcadığı uzun, yorucu ve tempolu mesailerine karşılık; bu galerilerden aşağı yukarı asgari düzeyde kazanç elde edebilmesi de bu tekel sisteminin ürünüdür.

Tüketime dayalı sistemde, kültür ve sanat endüstrisi, toplumdaki bazı bireylere ‘sanatsever’ kimliği vermeyi amaçlayan bir aygıta dönüştürülmüş durumda. Bugün bir eserin ederini, değerini, haber olma yeteneğini belirleyen yegâne unsur ne yazık ki ne sanatçının kimliği ne hisleri ne de eserin üretilmiş olduğu gerçeğidir. Postmodern dünyada, bir eserin değerini, eser sahipliğini de ele almış galeriler belirliyor. Üstelik sanat kadar aykırı, renkli ve toplumsal bu alan kirli paranın dolaşımı için de güzel bir aklama aracı haline sokuldu. Bu tekelleşme kendi ülkemiz içindeki galeriler ile sınırlı kalmadığı gibi küresel ölçekte kârlı bir piyasa halini aldı. Hollywood ile özdeşleşen Amerika’nın sanat pazarının çok büyük kısmını elinde tutması pek de tesadüf olmasa gerek. Bu açıdan bakınca sanatın direkt olarak sistem ile etkileşimde olduğu görülebilir bir gerçek artık.

Dijital alandaki gelişmeler sayesinde sanatın daha geniş kitlelerle buluşma imkânı yakaladığı bir gerçek. Ancak buradaki durumu da iyi analiz etmek gerek. Dijital pek çok mecra da güncel olarak aynı tekellerin elinde. Hendeseli gibi bağımsız platformları bir kenara ayırırsak, bir eserin sahipliğini ele alan online galeriler de ürünün farklı mecralarda sergilenmesi ya da satılması konusunda ciddi engeller koyuyor. Sözleşme ile sanatçının hakkı olan kazancı devreden çıkartmak için aldıkları acımasız komisyon oranları da cabası. Sanatçının toplum içindeki bireysel varlığının sürekliliği ve hayatını idame etme çabasının sürdürülebilirliği bakımından değerlendirildiğinde bu sistemin sanatçıyı kısıtladığı ve kendi dar çemberi içine aldığı görünen bir gerçek. Bu noktada çemberi çizenlere karşı; sınırları net, eşitlikçi, adil ve şeffaf yapılar kurmak bir gereklilik değil, zorunluluk halini aldı. Sanatçıların bu tekelleşmeye karşı üretimleri ve bağımsız sanat mecralarının kurduğu adil düzende, el birliğiyle yeni bir sanat ekosistemi, bağımsız bir sanat topluluğu yaratmak zaruri hale geldi. Hendeseli her şeyden önce bir sanatsever olarak, bu bağımsız ve özgür platformu kurdu ve özgür kalmayı seçen sanatçılara bu mecrada bir alan vermeyi hedefledi.

Artık bu noktada adil olmak sırası bir görev olarak sanatseverlere geçti. Çünkü bize göre sanatseverlik:

Etik sınırlar içinde üreten; doğayı, insanı, canlıları gözeten, eşitlik ve adalet talep eden, özgürce üretmek çabasında olan sanatçıların emeklerini tam da hak ettikleri şekilde vermektir.

Sanatın, sanatçının ve diğer tüm sanat emekçilerinin sürekliliğini, sürdürülebilirliğini desteklemektir.

Sanatı, sınırlarının dışına çıkartarak toplumun her tabakasını dönüştürecek şekilde sunulmasını teşvik etmektir.

Sanatını icra etmesi -herhangi bir şekilde- engellenen sanatçılara daha yüksek sesle, daha güçlü destek vermektir; bazen de alan açmaktır.

Sanat eserine yapılan ödemenin en büyük kısmının galerilere değil sanatçıya gideceği bir ortamı tercih etmektir.

Sanatı bir meta olarak satın almak yerine deneyimlemeyi seçmektir.

Hatta bir sanat eseri alırken doğa dostu paketler ve teslimat yöntemleri seçerek karbon ayak izini hesaplamaktır.

Hakkı sömürülen sanat emekçilerinin hesabını sormak, hakkını savunmaktır.

_Şimdi en başa geri dönüp yeniden soralım.._

**Sanat sever misiniz? Yoksa görünüşte sanatsever misiniz?**



Hendeseli

İki cevaplı cinaslı bir soru sorduk; cevaplar da iki farklı yazardan! Bu en temelde Hendeseli’nin sanatta etik arayışına karşılık geliyor..

Sanatsever misiniz?



Sürdürülebilir sanat söyleşilerinde bu bölümün konuğu çok yönlü, enerjik ve rengarenk bir isim; Itır Erhart..


1. **Itır Hocam, önce sizi tanımakla başlayalım. Itır Erhart kimdir? Bu çok yönlülük içinde sürdürülebilir yaşam için sahiplendiğiniz rolden bahseden misiniz?**

Akademisyen, sosyal girişimci ve maraton koşucusuyum. Sivil toplum, sosyal fayda ve sürdürülebilirlik üzerine çalışıyorum; projeler yapıyorum, konuşuyorum, yazıyorum. Kurucuları arasında yer aldığım, içinde bulunduğum, destek verdiğim tüm girişimlerin, projelerin odağında sürdürülebilirliğin iki temel prensibi olan “kimseyi geride bırakma” ve/ya da “zarar verme” anlayışı var. 

2. **Peki Itır Erhart’ın sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir sanat tanımı nedir?**

Sanat marjinalleştirilen, ötekileştirilen birey ve grupların sesini yükseltmek, birleştirici gücüyle kutuplaşmayı azaltmak için çok etkili bir araç. Bu nedenle sanat ve sürdürülebilirlik deyince benim ilk aklıma gelen kapsayıcılık; herkesin sanat üreticisi ve izleyicisi olması için alan açmak, tam erişilebilir mekanlar tasarlamak. Ekolojik açıdan da sürdürülebilirliği sahneden kullanılan malzemelerden kostümlere, enerji kaynaklarımıza, geri dönüşüm ve ileri dönüşüm uygulamalarımıza kadar 360 derece ele almak ve olumsuz etkimizi azaltmak için politikalar geliştirmek, etkimizi ölçmek, takip etmek.

3. **Sürdürülebilirlik her alanı yeniden şekillendiriyor, en önemlisi de yaşamlarımızı. Sizin sürdürülebilir yaşam yolunda doğa ile temasınız ne zaman ve nasıl başladı? Sürdürülebilirlik adına evinizde, çalışma alanlarınızda ve sosyal hayatınızda neler yapıyorsunuz?**

Ekolojik yaşam üzerine düşünmeye Buğday Derneği’nin, Adım Adım STK’ları arasına katılması ile başladım. Sevgili Victor tanışma toplantına sepeti ile geldi. Tohumlar, tahta kaşık, vegan beslenme.. Hepsi ile Victor sayesinde tanıştım. Okudukça, dinledikçe, yıllar içinde yaşam pratiklerim de dönüştü. Araba kullanmayı, et tüketmeyi bıraktım. Yanımda matara taşımaya, satın alırken tercihlerimi sosyal ve ekolojik açıdan asil ürünlerden yana kullanmaya, atıklarımı ayrıştırmaya başladım.

Şu anda İstanbul Bilgi Üniversitesi’nin ekolojik dönüşümü için çalışıyoruz. Karbon ayak izimiz hesaplandı. Atığı kaynağında ayrıştırıyoruz, tek kullanımlık bardakları kaldırdık, şebeke suyunu arıtıyoruz, kurum içi paylaşım, takas kültürünü yaygınlaştırmaya yönelik projeler yapıyoruz.  

4. **Hendeseli olarak sürdürülebilirlik de en az sanat kadar benimsediğimiz ve önemsediğimiz bir konu. Bu iki kavramın birlikteliği bizi heyecanlandırıyor. Size göre sürdürülebilir olmak konusunda sanatın rolü nedir? Kültür ve sanat politikalarını sürdürülebilirlik açısından yeterli buluyor musunuz? Geliştirme konusunda fikirleriniz neler?**

İKSV geçtiğimiz yıllarda “Ekolojik Dönüşüm için Kültür Sanat” başlıklı bir rapor yayınladı. Raporda iyi örnekler ve ekolojik dönüşüm için öneriler de yer alıyordu. Konuşma, tartışma başlamış oldu bu sayede. 

Biz de 2019 yılında “Eğlen, İz Bırakma” mottosu ile Türkiye’nin ilk sürdürülebilir müzik festivali olan Festtogether’ı düzenledik. Festival vegan ve plastiksizdi. Birlikte 250 kg kağıt, 250 kg plastik ve 840 kg cam atığın geri dönüşümü sağlandı. ÇEVKO Vakfı’nın festival alanında oluşturduğu geri dönüşüm atölyesinde, gün boyu içecek kartonları kağıda dönüştürüldü. Festival kapsamındaki dört kişilik bir ailenin yıllık tüketimine eş değer, 2.760 kw/saat elektrik, bir bireyin yıllık tüketimine eş değer 66,67 metreküp su, ortalama bir aracın deposunu bir kez dolduracak 45 litre yakıt tasarrufu elde edildi. Bu örneklerin çoğalması, İKSV’nin raporunda yer alan önerilerin kurumlar, organizatörler tarafından sahiplenilmesi, her birinin kendi sürdürülebilirlik politikalarını geliştirmesi ve uygulanması gerekiyor. 

5. **Sürdürülebilir yaşam ve sürdürülebilir sanat konusunda önerilerinizi de dinlemek isteriz.**

Önce olumlu, olumsuz etkimizi fark etmek; karbon ve su ayak izimizi ölçmek. Sonra ekolojik dönüşüm ve kapsayıcılık için yol haritamızı çıkarmak, harekete geçmek, iyi uygulamalarımızı paylaşmak, yaygınlaştırmak. 

6. **Adım Adım, Açık Açık ve Inogar girişimlerinizde fikirden öteye geçtiğinizi ve sürdürülebilir olmayı hedeflediğinizi biliyoruz. Girişimlerinizde sürdürülebilir olmakla ilgili çalışmalarınızdan da bahseder misiniz?**

Kurucuları arasında yer aldığım Adım Adım ve Açık Açık da yönetim kurulu üyesi olduğum İnogar Kooperatifi de kimseyi geride bırakmama ve zarar vermeme prensipleri etrafında kurguluyor tüm faaliyetlerini. Adım Adım koşucuları toplumsal ve ekolojik sorunların çözümüne katkı sağlayan STK’lar için kaynak ve farkındalık yaratıyor; Açık Açık şeffaf ve hesap verebilir STK’lar ile bağışçıları buluşturuyor; İnogar ise insanları ve gezegeni, kârın önüne koyan bir iş ve ticaret vizyonunu yaygınlaştırmak için Adil Ticaret Türkiye Projesi’ni yürütüyor.  

7. **Sürdürülebilirlik konusunda attığınız her adım çok kıymetli. Son olarak Koşaradım - Bir Yaşamdan Notlar adlı kitabınızdan da bahsetmek isteriz. Okuyucu ne buldu, okumamış olanları neler bekliyor?**

“Koşaradım” olarak tanımladığım hayatımın içinde yazma molaları veriyorum. Bu kitaptaki denemeler aşk, koşu, sanat, mutluluk, toplumsal cinsiyet gibi bende yazma arzusu uyandıran konularda. Bir kısmı daha önce farklı mecralarda yayınlandı, bir kısmı da ilk kez bu kitapta okurla buluşuyor. Okuyucular arasında kitapta kendilerini bulduklarını söyleyenler de yol arkadaşı bulduklarını söyleyenler de var. Ne bulunacağı okurun ihtiyaçlarına, duygu durumuna, onu çevreleyen ortama bağlı ve her okura özel. Güzel olan yanı da bu değil mi?



Sürdürülebilir sanat söyleşilerinde bu bölümün konuğu çok yönlü, enerjik ve rengarenk bir isim; Itır Erhart.

Itır Erhart ile Sürdürülebilir Sanatlar Üzerine



Sürdürülebilir Sanatlar Söyleşileri başlıyor. Hendeseli’ye konuk olan sanatçılar ile yapacağımız söyleşiler yalnızca sanat, sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir sanatlar üzerine.. Bu seri günümüze, geleceğe ve gerçekliğe dair satır aralarıyla kapsamını genişletecek ve daha da renklenecek. Serinin ilk bölümünde şehirleri ve mimariyi sanatsal bir dokunuşla anlatan ressam Setenay Alpsoy’u ağırlıyoruz.
Keyifli okumalar!


1. **Önce Setenay Alpsoy’u daha yakından tanıyalım ve Hendeseli okuyucularına tanıtalım. Bununla birlikte sürdürülebilir yaşam konusunda nasıl bir rol sahiplendiğinizi de dinlemek isteriz.**

Avukat bir babanın en küçük çocuğu olarak İstanbul’da dünyaya gelen, hala burada yaşayan ve üreten bir sanatçıyım. Kendim büyürken, hoyratça büyümesine şahit olduğum “beton orman”dan sanatsal anlamda besleniyorum; bazen tek başlarına birer karakter, bazen ise bütün halinde bir doku olarak ele aldığım binalar ile kent peyzajları betimliyorum.

Şehrin bir yaşam alanı olarak sürdürülebilir olması için, onu gelir ve fırsat kapısı olarak gören anlayışın sebep olduğu yıpratıcı görüntü ile seyirciyi karşı karşıya getirip; yaşama pratiğimiz, yeni sorularla bakmayı, yeni olasılıklar düşünmeyi mümkün kılmaya çalışıyorum.

2. **Sürdürülebilirlik hayatınıza nasıl yön verdi? Evinizde, çalışma alanlarınızda ve sosyal yaşantınızda sürdürülebilirlik adına neler yapıyorsunuz?**

2018’den bu yana, tuvalin sınırlarının dışına taşarak üretmek için bir dürtü hissediyorum. Kentle daha organik bir bağ kurmak adına, “kentsel atıklar” olarak tanımlanabilecek “buluntu objeler” ile yeni bir anlatım yakalamaya çalışıyorum. Yeni pvc doğramalar ile değiştirilmek üzere sokağa bırakılmış ahşap pencereler, binalardan düşen btb ve mozaik kaplamaları üretimime dahil ederek, onların da yeni bir işleve kavuşarak varlıklarını sürdürmesini sağlıyorum.

3. **Kendi perspektifinizden sürdürülebilirlik ve sanatta sürdürülebilirliği nasıl tanımlıyorsunuz?**

Günümüzde üretim ve tüketimin tüm alanlarında, malzemenin çevresel etkilerini dikkate almak hepimiz için kaçınılmaz hale gelmiştir. Sanat söz konusu olduğunda, sanat eserinin yüzlerce hatta binlerce yıl bozulmadan kalması gerektiği anlayışının da değişmekte olduğunu gözlemliyorum. Giderek daha fazla sanatçı, kullandıkları malzemenin geri dönüşümünü dikkate alarak; sürdürülebilir ve ekosistemi korumaya yönelik bir anlayışla üretim yapıyor.

Sanatçının sürdürülebilir materyaller ve geri dönüştürülmüş malzemeler kullanarak üretmesi, iklim ve çevresel sorunlar ile ilgili konuları bilinçli olarak teşvik eden sanat eserleri ortaya koyması bence elzem.

4. **Sürdürülebilirlik konusunda sanatın rolü nedir size göre? Kültür ve sanat politikalarını sürdürülebilirlik açısından yeterli buluyor musunuz örneğin?**

Sanatın, kendisine maruz kalan insanın zihnini ters yüz etmek ve var olanı sorgulamaya itmek gibi bir görevi var. Bu anlamda sürdürülebilir bir yaşam için sanatın en büyük rolünün içerik ile olabileceğini düşünüyorum. Sadece ülkemizde değil ve sadece kültür sanat politikalarında değil, topyekün tüm gezegende sürdürülebilir bir varoluş için bir uyanışın teşvik edilmesi gerektiğini düşünüyorum.

5. **Sanat üretirken sizi harekete geçiren konulardan da bahsedelim. Üretim motivasyonunuz ve ilhamınız neler?**

Sanat hayatımın başlangıcında beni harekete geçiren, yapıların barındırdığı “yaşanmışlıktı” ve binaları tek tek birer karakter veya figür olarak ele alır, ışık gölgeci bir üslupta dramatik kompozisyonlarda resmederdim. Resmim kenti topyekün kavramaya başladığında, lokalden bağımsız daha evrensel bir kent anlayışına doğru gittiğimi ve izleyicide de bunun kabul gördüğünü hissettim.

Her biri önlerinden defalarca geçtiğim, hala da geçmeye devam ettiğim, hemen her gün gördüğüm, hayatımın içinde olan “cephelerden” yola çıkarken, tuvale taşıdığımda onlar artık mevcut yer ve geçmişlerinden kopuyorlar.

6. **Şehirleşme kavramı sizin için ne ifade ediyor? Eserlerinizde gördüğümüz dış cephe tasvirleri sürdürülebilir kentleşmeye dair neler söylüyor?**

Espasın içinde gökyüzüne yer bırakmadan, gökyüzünü ancak öndeki yapının yüzeyinde yansıyan karşı binaların ardında tutarak; her gün önünden geçtiğimiz, ezberlediğimiz, kokusunu tanıdığımız, giderek içinde sıkıştığımız kentte nefes almakta zorlandığımızı hissettirmek istiyorum. Bunda ne bir kabulleniş ne de değişim için bir dayatma söz konusu değil. Tanıdığımız cephelere başka bir gözle, başka bir ışığın altında; onları ilk defa görürcesine, yeni sorular ve olanaklar ile tekrar bakmak, kentin geçmişi ve geleceği ile hesaplaşırken “an”ı betimlemek istiyorum.

7. **Evet şehirler, mimari ve dış cepheler eserlerinizde sürekli gördüğümüz öğeler. Eserlerinizde zaman zaman çirkinliğin estetiğini vurguluyor ve seyirciye yorumlama alanı açıyorsunuz. Bu işleriniz için sürdürülebilir olmayan şehirleşmeye karşı yükselttiğiniz bir ses diyebilir miyiz?**

Plansız şehirleşme ile aç gözlü bir şekilde büyüyen ve değişen kentten beslenirken ona güzelleme yapmak gayretinde olmadım hiçbir zaman. Sanatın “tezattan” beslendiğini düşünüyorum; doğup büyüdüğüm kentin yeşili yutan beton bir örtüye dönüşmesine şahit olsam da ondan kopamıyorum ve hatta kendi çocuklarım ile burada yeni kökler salıyorum.

Hayatın kendisinde olduğu gibi çalışmalarımda da hem keder ve serzeniş hem de umut ve coşku var.

8. **Bir sanatçı, bir ressam olarak sürdürülebilir olmanın sizin için anlamı nedir? Bu konuda ne gibi kaygılarınız var?**

İki çocuklu bir anne ve ressam olarak gündelik hayatımda zaman yönetimi çok önemli hale geliyor. Çalışmaya zaman açmak annelik mesaisinden sonra geliyor. Sanatımı sürdürebilmek başlı başına bir kaygı unsuru elbette ama çocuklarını geleceğe taşıyan ebeveynler olarak sürdürülebilir bir yaşam en büyük isteğim.

9. **Son olarak sürdürülebilir sanatlar ve sanatta sürdürülebilirlik konusundaki düşüncelerinizi de öğrenmek isteriz.**

Sanat eserinin, özellikle plastik sanatlarda maddi varlığını “sonsuza” dek sürdürme gayreti büyük bir tezat ve tartışma konusu olabilir. Elektronik ortamda üretilen ve koruma altına alınan NFT gibi sanat eserleri, bu dönüşümün mihenk taşı olabileceği gibi; “elektrik var oldukça sonsuza dek yaşayacak” bu eserlerin karbon salınımına ne etkisi olur onu da araştırmak gerekir. Henüz benim için çok bakir olan bu alanda da çalışmalar yapıyorum.



Serinin ilk bölümünde şehirleri ve mimariyi sanatsal bir dokunuşla anlatan ressam Setenay Alpsoy’u ağırlıyoruz.

Setenay Alpsoy ile Sürdürülebilir Sanatlar Üzerine



Hendeseli’nin bir yanı tasarım, bir yanı sanat iken üzerinde en çok konuştuğumuz, yazıp çizdiğimiz bir konu da şüphesiz sanat. Sanatın hem bireysel hayatlarımıza hem de kolektife olan iyileştirici etkisine öyle inanıyoruz ki [Sanatın Gücü](https://blog.hendeseli.com/sanatin-gucu) başlıklı yazımızda bu konuyu epey derinlemesine incelemiştik.

İstiyoruz ki bu içerikte de sanat galerisi kavramı üzerinde duralım ve Hendeseli Galeri’yi anlatalım..


# Sanat galerisi

Sanat galerisi, içinde her türlü sanat dalının sergilendiği alandır. Terminolojiye göre 15. yüzyıl ortalarından itibaren Batı kültüründe popüler hale geldi ve sanatın tarih içindeki gelişimi ile beraber bugün dünya üzerinde hemen her yere yayıldı.

Sanat galerisi, içinde resim, heykel, performans, hat, minyatür, ses ve video gibi sanat bileşenlerinden oluşan bireysel ve karma sergilere ev sahipliği yapar.

Modern anlamda sanat galerilerinin asıl işlevi sanat kavramının bağımsızlığını ve özerkliğini devam ettirmek.

## Sanat Galerisi Denince Akla Gelenler

Sanat galerisi denince akla gelenler, ilk etapta içinde sanatçıların ve sanat eserlerinin olduğu bir bina olsa da günümüzde bu algı da değişime uğradı kuşkusuz. Sanatı üreten, izleyen ve güncelleyenler ile ortaya çıkan eserler, hisler ve dışavurumların bir bütün olarak varlık göstermesiyle sanat galerisine yüklenen anlamlarda da değişimler oldu.

Günümüz dünyasında sanat galerisini yalnız etkileyici ve heybetli bir bina olarak canlandırmak pek mümkün değil. Özellikle yeni çağın gereksinimlerine hızla adapte olan ve alternatif geliştirebilen genç sanatçılar, sanatı galerilerden okullara, meydanlara ve hatta sokaklara taşırmışken. Dijitalleşen dünyanın katkılarıyla da teknolojiye ayak uyduran sanat, dijital bir form olarak biçimlenmeye başladı. İşte tam bu noktada online sanat galerisi diye yeni bir kavram çıkıyor karşımıza.

### Online Sanat Galerisi

Online sanat galerisi, fiziksel galerilerin aksine, sanat eserlerini dijital ortamda sergileyen galerilerdir. Sanat, bu şekli ile bulunduğu bina içine sıkışıp kalmayan ve dünyanın her yerinden ulaşılabilir ve erişilebilir bir forma büründü.

Özellikle pandemi döneminde hayatımıza giren online galeriler ile dünyadaki en büyük ve önemli sanat galerilerini oturduğumuz yerden, sadece bilgisayarımız ve internet bağlantımız ile gezmek mümkün! Bunun sanatı evrenselleştirdiğini ve herkes için ulaşabilir kıldığını da ekleyerek devam edelim.

Çevrimiçi sanat galerilerinin bir diğer faydası ise şüphesiz sanatı, üreten ve talep eden taraflar arasında daha etkileşimli kıldığı. Peki bir online sanat eserinin satışı nasıl yapılıyor?

#### Online Sanat Eseri Satışı

Online sanat eseri satışı, bir önceki başlıkta da bahsettiğimiz gibi dijital sanat galerileri vasıtasıyla yapılmakta. Sanatçılar ile sanatseverleri buluşturan bu online galerilerde serbestçe gezinmek, sanat eserlerini incelemek ve beğenilen eserleri satın almak, online bir market alışverişi yapmak kadar kolay.

Online sanat eserlerinin satışı son beş yılda ciddi bir ivme kazandı. Genç sanatçıların da katkısı ile sanatın geleceğinin daha dijital bir ortamda şekilleneceğini kestirmek zor değil. Hendeseli’de yer alan sanat dükkânları da aslında online bir galerinin üyeleri. Peki ama benzerlerinden farkı ne?

##### Hendeseli Sanat Galerisi

Hendeseli Sanat Galerisi, online sanat dükkânlarından oluşan çevrimiçi bir sanat galerisi. Bünyesinde, dünya çapında tanınan sanatçıları, sanat yöneticilerini ve sanat alıcısını barındıran bir topluluk da aynı zamanda.

Hendeseli Sanat Galerisi; 


- Hem sanatçıyı hem de sanat alıcısını korumayı taahhüt eder
- Etik üretim ve sorumlu tüketimi savunur
- Komisyon vb. oranları etik ve mâkul bir seviyede tutacağını garanti eder
- Paketleme ve teslimat süreçlerinin en sürdürülebilir ve doğa dostu şekilde yapılmasını sağlar
- Sanatçılara özgür ve bağımsız kalabilecekleri bir mecra sunar
- Ben de Hendeseliyim diyen herkese, her zaman kapıları açıktır
- Sanatın bireysel ve kolektif faydasını kabullenir, destekler ve sahip çıkar
- Sanat alanında her zaman destekleyici ve geliştiricidir

Hendeseli Sanat Galerisi ile tanıştığına göre sen de Hendeseli sanatçılar arasında yer almak istersen bizimle dilediğin zaman iletişime geçebilirsin. 



Hendeseli’nin bir yanı tasarım, bir yanı sanat iken üzerinde en çok konuştuğumuz, yazıp çizdiğimiz bir konu da şüphesiz sanat.

Hendeseli Galeri ile Tanışın



> Sanat iyiyi, özgür olarak yaratan insanı, mükemmelliğe ulaştırma yoludur.

der Friedrich Schiller.


# Sanatın Gücü Adına!

“Sanattan keyif alamıyorum” demek pek de mümkün değil. Herkes dans edemez, resim yapamaz, enstrüman çalamaz, şarkı söyleyemez veya herkesi etkileyecek bir fotoğraf karesi çekemez elbette. Yapan tarafta olmak ile sanat izleyicisi olmak birbirinden ayrıdır. Ancak her ikisinde de, sanatçı veya sanat alıcısı kişide bir haz alma ve fayda vardır. Herkes öyle ya da böyle bu keyfi alır ve sanatın verdiği heyecanı yaşar. Tam da bu yüzden sanatın verdiği en güzel hislerden biri de tatmin olma duygusudur.

Bir resmin bittiği noktada başlayan yeni resmin hikâyesi, heykel için taşa atılan ilk çekiç darbesi, doğanın cümbüşünde yakalanan onlarca biricik görüntü… İster amatör, ister profesyonel ol; haz duygusu ve tatmin olmak kaçınılmazdır. Sanat aracılığıyla aldığı hazzı başka şeylerde aramaz insan. Bir kere yakaladı mı o duyguyu, bırakamaz..

Tam da bugünlerde haz, özgürlük, üretkenlik, iyi hissetmek duyguları üzerine yoğunlaşmışken, sanatın iyileştirici gücünü ele almadan geçmek olmaz. Hepimiz bu dünya gezegeninde zor zamanların içinden geçiyorken sanatın iyileştirici gücünü azımsamamak ve ruhumuzda bıraktığı izlerden bahsetmek gerekir. Toplumun gelişmişliği ve refah düzeyi için bu çok mühim meseledir. Sanatın gücü, şu muazzam atasözü ile özetlenmiştir: 

> Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir. 

Mustafa Kemal Atatürk

## Sanatın Toplumsal Yararı

Sanatın toplumsal yararı, suya atılan taş misali; yayılan, yayıldıkça geniş faydalar yaratan ve daha büyük dalgalar yaratan bir konu. Söz konusu “sanat” olunca, “fayda” kelimesi daha da derinleşiyor. Sanat izleyicisi/dinleyicisi her kim ise; unuttuğuyla yüzleşme, sildiklerini hatırlama durumlarıyla karşılaşır. Kimi zaman bu durumlar izleyiciyi/dinleyiciyi rüya misali uykusundan uyandırırken, kimi zaman da iyi gelmeyebilir. İyi gelmeyen eserler, genelde kişisel veya kolektif sorunlarımızı bulduğumuzda hissettiğimiz duygularla yüzleştiğimiz içindir. Sanat ögelerinde, savaş, ölüm, iklim, göç, insan vs. konularını işlemek tam da toplumsal yaraları, sorunları yeniden gün yüzüne çıkartmaya yarıyor. Bu her iki durumda da sanat, izleyicisini/dinleyicisini harekete geçirecek faydaya dönüşür. İklim meselesini ele alan fotoğrafları izlemek ve iklim üzerine düşünerek, harekete geçmeye meyletmek yahut alenen harekete geçmek örneğinde olduğu gibi.

### Sanatın Toplumsal İşlevi

Sanatın toplumsal işlevi, sanatın bir topluma sağladığı fayda, yarardır. Sanat, toplumun, insanlığın, insan zihninin, doğanın aynasıdır. Sanatçı gördüklerini ve hayal ettiklerini bir fotoğraf karesine, tuvale, toprağa veya notalara işleyebilir. İçinden geleni veya gördüğünü yansıtan sanatçı, estetik değerleri de gösterir; toplum yapısına yön verebilir.

Sanatın toplumsal işlevine baktığımızda, toplumun iyi ve doğru yönde şekillendiği fikrini savunmak mümkün. Müzik üretmek, resim yapmak, dans etmek, fotoğraf kareleri çekmek vb. insanları üretken, yaratıcı, paylaşımcı, duyguları kullanabilen, geniş perspektiften düşünebilen insanlara dönüştürür. Sanata yoğunlaşan gruplar ve toplumlar, refah seviyeleri yüksek, etkili, entelektüel, toplumun diğer kesimlerini yönlendirebilecek kabiliyette olur. Sosyal, ekonomik, kültürel, tarihsel ve siyasal olarak da değişimlere, yeniliklere ortam hazırlar.

#### Sanatın Toplumsal Yaşama Etkisi

Sanatın toplumsal yaşama etkisinden bahsetmek için her şeyin en başına, insan var oluşuna kadar gitmek gerek. Sanat, ilk çağlarda insanların aletler üretmesi ile başlayan bir olgudur. İlkel insanlarda dahi içgüdüsel olarak ortaya çıkan kendini ifade etme isteği, o döneme ait bilgilerin mağara duvarlarına resmedilmesi ile tarihin ilk sanatçılarını doğurdu.

İlkel insandan günümüze her dönemde, ifade etme isteği ile ortaya çıkan sanat, kendi döneminin sosyal, kültürel ya da siyasal izlerini taşıyan bir ayna görevi de gördü. Sanat eserleri aracılığıyla topluma tutulan bu ayna, her dönemde insanları düşündüren, dönüştüren ve geliştiren bir kavram.

##### Sanat Neye Yarar?

Sanatın neye yaradığı noktasında ortak fikirler, bilgiler mevcut olsa da toplamı bizleri sanatın toplumsal faydalarına götürüyor:

- Estetik kaygının artması
- İfade yöntemlerinin çeşitlenmesi ve güçlenmesi
- Üretkenliğin artması
- Yaratıcılıkta sınırların genişlemesi
- Özgürlük talebinin kuvvetlenmesi
- Kolektif bilincin güçlenmesi
- Gözlem yeteneğinin gelişmesi
- Bireysellik arayışı
- Eğitim

Maddelerin de gösterdiği gibi bireyleri değişime istekli, eleştirebilen, gördüğünü yorumlayan, ifade özgürlüğüne sahip çıkan, toplumsal harekete yatkın insanlar haline getirir.

###### Sanat Toplum İçindir!

Sanat toplum içindir görüşünün de savunduğu üzere “sanat, sanatçı ve toplum” bir bütündür. Her biri diğerinden beslenir ve diğerini etkiler ancak en nihayetinde ortaya çıkan gerçek şudur ki sanat toplum üzerinde muazzam bir iyileştirme gücü vardır.

Sanatın şahsına münhasır şifası, bireylerin beden-zihin-ruh bağlantısını kurmasını sağlar. Sanata maruz kalan bir bireyin zihni ruhunu harekete geçirir, ruh ise bedeni.. Sanat ile deşarj olan bir birey, endişe, kaygı ve stresinden kurtularak rahatlar ve keyiflenir. Bireylerdeki bu ruh hali değişimi kolektif değişimi de beraberinde getirir ve sanatın topluma dokunduğu an tam da burasıdır.

Toplumsal travmalar ve ortak kederlerden sonra sanat, bir toplum üzerinde en büyük iyileştirici güce sahip olacak araç haline gelir. En kritik zamanlarda askıya alınan kültür-sanat faaliyetlerinin bilakis, çoğalması ve çeşitlenmesi gereğine tüm kalbimizle inanıyoruz. 



'Sanat iyiyi, özgür olarak yaratan insanı, mükemmelliğe ulaştırma yoludur.' der Friedrich Schiller.

Sanatın Gücü



Bu içerik sanatı okumak, konuşmak ve anlamlandırmak için gereken terimleri listeler. Yeni terimler öğrendikçe güncelleyeceğimiz bu içerik Hendeseli Blog’un demirbaşlarından.. 

# Sanat Terimleri

**Sanatı icra edenlerin sözlüğü; Sanat Terimleri**

Sanatı tercümeye, sanatçının üretim alanından başlayalım.

**Atölye :** Sanatçının düşünce ve üretim aşamalarının fiziksel mekânı. Sanatçının kendi üretiminin yanı sıra çırakların da yetiştiği, sergilerin hazırlandığı, sanat malzemeleriyle dolu bir oda.

**Kompozisyon :** Bir sanat yapı için görünmez alt yapı. Sanat yapıtını meydana getiren öğelerin bir araya gelme biçimi.

**Açık Kompozisyon :** Kapalı Kompozisyonun tersi olmakla birlikte; tuvaldeki gerçekliğin, resmin sınırları dışında da devam eden gerçekliğin bir parçası olduğu izlenimini verecek şekilde yeniden oluşturulması. Resmin tüm öğeleri tuvalin üzerinde izlenilmez; yapılan çalışma doğadan ise resim doğaya ait olan şeyin sadece bir kısmını gösterir.

**Kapalı Kompozisyon :** Açık kompozisyonunun tersi olmakla birlikte; bir yüzey üzerinde betimlenen gerçekliğin, kompozisyonun sınırları içinde bulunması durumu. Resmin tüm öğeleri tuvalin üzerindedir, izlenebilir.

**Akademizm :** Sanat içindeki yeni oluşumları, atılımları reddeden; tutucu, akademik öğretimin kurallarına bağlı, akademik üsluba, kurallara göre çalışmak.

**Alegori :** Düşünce, anlamın, görüntünün veya davranışın betimlenerek gözde canlandırılması. Plastik sanatlarda heykel ve resimde sıkça karşılaştığımız bir durumdur. Böylece soyut fikirlerin somutlaştırılması olarak da düşünmek mümkündür.

**Altın Oran :** Matematik terimi olarak bilsek de sanatı içine alır. Matematiğin estetize edilmiş hali olarak düşünülebilir. Sanat eserini meydana getiren malzemelerin birbiriyle uyumu, estetik açıdan dikkat çekmesi..

Altın Oran matematikte; a/b = b/(a/b) şeklinde gösterilir. Bu uyuma uyan her eser estetik kabul edilir. Salyangoz kabuğu, altın oran terimi için ideal bir örnektir.

**Eskiz :** Eser öncesi hazırlık, taslak çalışması.

**Amorf :** Şekli olmayan cisimler.

**Amulet :** İnançlar gereği şekline misyon yüklenmiş cisim. Nazar boncuğu, at nalı, fil dişi vb.

**Ankostik Resim :** Erimiş balmumu ve boya maddesinden yapılan resim.

**Atmosferik Perspektif :** Resim sanatında ton farklılıklarıyla yaratılan derinlik algısının yanılsaması.

**Biçim :** Bir fikrin forma bürünmüş hali.

**Bakış Açısı :** Nesneye, esere veya üretilecek işe estetik anlayışla bakmak, eleştiri getirmek, kişisel fikirlerle birlikte, sunulan şeyin aksine kişisel yorum getirmektir. Bir konuyu her sanatçının farklı yorumlaması, üretmesi sanatçıların farklı bakış açıları olduğunu gösterir.

**Biçim Bozma :** Sanatçının model aldığı bir şeyin formunun bozarak yeniden form inşa etmesi. Daha fazla etki yaratan ve etkileşim arttıran sonuçlar doğuran konuda, sanatçı, nesneyi kendi üslubuna göre yeniden şekillendirir veya resmine malzeme olarak kullanabilir. Bu malzemeler, insan üretimi veya doğaya ait olabilir. Dışavurumcu bu yaklaşımla izleyici de gördüğü karşısında daha fazla anlam çıkarımı yapar.

**Biyomorfik Biçim :** Daha çok hayvan ve bitkileri anımsatan, eğtisel dış çizgilerle oluşturulmuş biçimler.

**Birlik :** Resmi bir araya getiren öğelerin koordineli olarak resmin temasını vurgulaması.

**Boyut :** Geometrik bir terimdir. Bir cismin uzunluk cinsinden ifade edilmesi. Sanat yapıtları iki boyutludur.

**Buluntu Nesne :** Sanatta kullanılmak amacıyla üretilmemiş olup, sanatsal amaç için yeniden tasarlanmış nesne.

**Chiaroscuro Tekniği :** Işık ve gölge yaratma tekniği. Karanlığın ve aydınlığın oluşturduğu zıtlığı ifade eder.

**Çizgi :** Nokta ile başlayan bir doğru parçasının görsel simetrisi. Birden fazla noktanın bir araya gelmesiyle oluşan düzlem.

**Çizgisel :** Anlatılmak istenen, ortaya konmak istenen “şeylerin” çizgi ile gösterilmesi. İnce kontur.

**Çizgisel Kompozisyon :** Hareket halindeki noktanın yarattığı çizginin sanat yapıtında okunabilir olması, anlam ifade etmesi.

**Dekalkomani :** Sanatçının üretim öncesi ön çalışma yapmasına gerek duymadan, kalın bir fırçayla boyayı kağıdın üzerine sıçratması ve bir başka kağıtla boyayı yüzeyde dağıtması.

**Dekolaj :** Duvara yapıştırılmış afiş veya bezlerin koparılarak kolaj oluşturulması.

**Denge :** Resimdeki kompozisyonu meydana getiren unsurların eser bütününde uyum sağlıyor olması. Resimdeki denge açık-koyu, dikey-yatay zıtlığı ile kurulur.

**Derinlik :** İki boyutlu yüzey üzerinde üçüncü boyut yaratılması. Uzaktaki cisimlerin küçük görünmesi.

**Detramp :** Kuru sıva üzerine zamklı boya tekniği.

**Devinim :** Resim düzlemi üzerinde yer alan biçimlerin yoğunlaşıp seyrelmesinden ve pozlarından kaynaklanan durağan dengenin bilinçli müdahele ile bozulması.

**Kontur :** Dış çizgi demektir. Sınır çizgisi olarak da bilinir.

**Diorama :** Küçük ölçekli modeller eşliğinde sanatçının ortaya çıkartığı ortamlar, sahneler.

**Dimetri :** Nesnenin iki boyutunun ölçüleri aynı oranda küçültülerek çizilirken, üçüncü boyutunun daha farklı oranda küçültülmesi.

**Diptik :** İki panelden oluşturulan eserler için kullanılır.

**Doku :** Sanat eserinin yüzeyinin yapısı ve özelliği. Görünümü ve hissiyatıdır.

**Düzlem :** Üç boyutlu nesne ve varlıkların iki boyutlu olarak üzerinde betimlendiği yüzey.

**Edisyon :** Bir eserin sınırlı sayıda üretilmiş her bir baskısı.

**Eklektisizm :** Birbirinden farklı sanatsal dizgelerden alınan öğelerin yeni bir dizge içinde yeniden kullanılması eylemi.

**Ekorşe :** İnsan ve hayvan figürünün anotomik halde gösterilmesi.

**Eksensel :** Bir eksen doğrultusunda veya bir eksene göre oluşturulmuş kompozisyonlar.

**Enstalasyon :** Mekâna özgü yerleştirilmiş, karışık teknikle üretilmiş sanat eseri.

**Figüratif Sanat :** Resim ve heykel sanatlarında gerçek varlıklar ve nesnelere gönderme yapan betileri kullanan sanat anlayışı.

**Fine Art Baskı :** Yüksek kalitede baskı yapma yöntemi. Yazıcılarla hazırlanır ve Giclee baskı olarak da bilinir.

**Frotaj :** Sürtme ve ovalama tekniği.

**Fütürizm :** Modern sanat ve toplumsal hareketlerin akımı. Sanata makine ve hız unsurlarının eklenmesi.

**Gölge ve Işık Düzeni :** Yanılsama tekniği. Batı sanatına ait olup modern sanatta karşımıza çıkmaz.

**Gravür :** Metal levha üzerine yapılan baskı çeşidi.

**Form :** Mekânda yer kaplayan eser/lerin görünümü, şekli.

**Hareket :** Bir eserin devinimde olduğu izlenimini veren yanları. Gerçekte yoktur, yanılsamadır.

**Hazır Nesne :** Daha önce üretilmiş, var olan nesne. Buluntu nesneler gibi daha önce sanat amacıyla üretilmemişlerdir. Sanatçı müdahelesi ile sanat eserinin parçası olur.

**Işık – Gölge :** Resim üzerinde kullanılan tek renkle elde edilen ton farklılıklarından oluşan aydınlık ve karanlık alanlar.

**İdealizm :** Standart biçim.

**İzokefali :** Bir kompozisyonda yer alan tüm figürlerin kafalarının aynı hizada yerleştirilmesi. Burada boy ve statü önemli değildir.

**Janr-tür Resmi :** Burjuva sınıfının gündelik yaşamını gerçekçi şekilde betimleyen, küçük boyutlu resimler.

**Kadraj :** Resim sanatında resmin çerçeve sınırlarının belirlenmesi anlamında kullanılırken fotoğraf sanatında görselin lensin sınırları içinde belirlenmesidir.

**Karşı Sanat :** Akademikleşmiş, geleneksel sanat kavramlarına karşı çıkışı simgeler. Dadacılık akımına mensup sanatçıların savunduğu bir akım olmakla birlikte, dada akımını savunan sanatçıların zamanın tutucu eğilimlerine eleştiri getirdikleri sanat yapıtlarını kapsar.

**Kitsch :** Daha çok 20. yüzyılda üretilmiş olan estetikten uzak, kökeni belirsiz, zevksiz tasarım anlayışı.

**Kolaj :** Farklı malzemelerin tek bir yüzeyde yeni bir kompozisyon oluşturulmak için bir araya getirilerek yapıştırılması ile oluşan resim tekniği.

**Kontraposto / Kontrapost :** Resim veya heykel sanatında insan resmedilirken veya heykeli yapılırken klasik duruş biçimlerinden biri.

**Kroki :** Bir eserin ön hazırlık aşamasında, eserin kaba hatlarıyla çizilmesi.

**Linol Baskı :** Linolyum malzemesiyle yapılan ahşap baskı çeşidi.

**Maket :** Bir yapı elemanının ölçekle küçültülmesi veya büyütülmesiyle çıkan 3 boyutlu temsili model.

**Mimesis :** Taklit yoluyla benzetme. Bir sanat eserinde doğanın taklit edilmesi. Doğayı ve insan davranışlarının taklit edilerek sanat üretilmesi. Aristotales’in sanat teorisini şekillendirdiği bir kavram.

**Modelaj :** Kil ve bal mumu gibi şekillendirilmeye müsait malzemelerin, özel tahta kalem veya el yardımıyla şekillendirilmesi.

**Model Etme :** Resim ve heykel sanatında form, biçim verme işi.

**Monokromi :** Çok renkliliğin karşıt anlamı. Tek rengin çeşitli tonlarının kullanılması.

**Polikromi :** Çok renklilik.

**Motif :** Süsleyici öğe.

**Mulaj :** Herhangi bir nesnenin alçı ya da bal mumu ile kalıbının alınması.

**Nanfigüratif Sanat :** Resim ve heykel sanatında insan, hayvan ve bitkileri kullanmayan sanat anlayışı.

**Oeuvre :** Bir sanatçının yaşamı boyunca ürettiği tüm eserler.

**Özgün Baskı :** Çeşitli basım teknikleri kullanılarak oluşturulan resim sanatı. Çoğaltılmak amacıyla üretilen eserler, özgün baskıdır.

**Arşivsel Baskı :** Arşive uygun pigment transfer esasıyla laboratuvarda hazırlanan baskı.

**Panoroma :** Bir manzaranın geniş bakış açısıyla resmedilmesi.

**Pentür :** Yağlıboya tablo.

**Perspektif :** Üç boyut yanılsaması yaratma işine yarayan resim ve çizim tekniği.

**Ters Perspektif :** Kaçış noktasının insan, hayvan ve bitki ile seyirciler arasında yer alması. Uzaktaki cisimler daha büyük görünürler.

**Pitoresk :** Estetiği doğadaki rastlantısallıkla elde etmeye çalışan her türlü sanat anlayışı.

**Poliptik :** Avrupa sanatında dinsel içerikli konuları anlatan, birbirine bitişik resim levhaları.

**Poşat :** Doğa içinde yapılan, küçük, renkli yağlıboya resim eskizi.

**Resim Düzlemi :** Resim sanatında üç boyutlu nesne ve varlıkların iki boyutlu olarak üzerinde betimlendiği düzlem.

**Retrospektif :** Geçmişin resmedilişi. Savaşlar, ölümler, afetler vb.

**Ritim :** Akıcılık ve devamlılık. Farklı öğelerin düzen içinde birbirini izlemesi.

**Reprodüksiyon :** Bir sanat eserinin çoğaltılması. Genellikle fotoğraf, gravür ve illüstrasyonlar için geçerlidir.

**Sfumato Tekniği :** Renk ve tonlar arasında yumuşak geçiş sağlayan gölgeleme tekniği.

**Shade :** Eldeki rengi daha koyu yapmak için “siyah” renk eklenmesi sonucu ortaya çıkan renge verilen isim.

**Tint :** Eldeki rengi daha açık yapmak için “beyaz” eklenmesi sonucu ortaya çıkan renge verilen isim.

**Soyut Sanat :** Doğada olmayan, gerçeği yansıtmayan nesnelerin kullanılmasıyla yapılan sanat.

**Stil :** Üslup.

**Terracotta :** Pişmiş topraktan yapılan kullanım eşyası.

**Tipografik Baskı :** Metal kalıplar aracılığıyla yazı, sembol, fotoğraf gibi işlerden çeşitli yüzeylere baskılar yapılması.

**Ton :** Boyalı cisimlerin, nesnelerin yüzeylerindeki renklerin açıklık ve koyuluk farkları.

**Topografik Sanat :** Doğada büyük boyutlu değişikliklerle oluşturulan sanat yapıtları. Arazi sanatı da denir.

**Toprak Boya :** Taş ya da topraktan elde edilen doğal, organik boya.

**Torso :** Uvuzlar ve baş bölgesinin dışında kalan insan gövdesi resmi, heykeli.

**Triptik :** Üç panelden oluşturulan eserler.

**Trompe-l’oeil :** Gerçeklikle bağı olmayan, gerçeklik izlenimi verilmeye çalışılan resim.

**Tuş :** Yağlıboya resminde fırça darbesiyle yüzeyde oluşan boya lekesi.

**Tuval :** Tahta çerçeveye tutturulmuş, üzeri beyaza boyanmış resim yapmak için kullanılan kumaş.

**Uyum :** Eseri meydana getiren öğelerin birbirleriyle iletişimi.

**Valör :** Renklerin açık ve koyu tonları arasındaki ilişki.

**Veduta :** Gerçekle bir olan ayrıntılı kent resimleri, çizimleri, baskılar için kullanılır.

**Yanılsama :** Gerçeğin sanat yapıtında yeniden canlandırılması.



Bu içerik sanatı okumak, konuşmak ve anlamlandırmak için gereken terimleri listeler..

Sanat Terimleri


Sanat nedir? sorusunun onlarca, belki binlerce tanımı olabilir. 

# Sanat nedir?

Sanatın ne olduğu, ne anlama geldiği, kişilere ne ifade ettiği, akademik olarak nasıl tanımlandığı, sanatçıların sanat kavramına nasıl yaklaştıkları ve sanat nedir sorusuna verdikleri yanıtlar farklı cümlelerden oluşsa da anlam olarak ortak bir yere temas ediyor:

Sanat, üstün yaratıcılıktır.

Sanat bir ifade biçimidir.

Sanat, varoluşun simgesidir.

Sanat, güzelliktir, hazdır.

Sanat, estetiktir.

Sanat, doğanın taklit edilmesidir.

Sanat, bir şeyi anlamlandırma ve değerlendirme çabasıdır.

Sanat, bir çabadan ortaya çıkan somut şeylerdir.

Sanat, sembolik düşüncenin somut ürüne dönüşmesidir.

Sanatı tek bir dal üzerinden tanımlamak mümkün değildir. Sanat dallarının çeşitliliğini düşününce bu kavramı farklı dalları üzerinden de tanımlamak gerekir. Bütünsel açıdan ele alınmalıdır. Her sanat dalının kendi kuralları, kendi teknikleri, icra edenleri farklılık göstermekle birlikte hepsinde haz duygusu, estetik arayış, izleyiciye, dinleyiciye, seyirciye ulaşma arzusu vardır. Bu açıdan tüm sanat dallarını düşününce ortak cümleler, tanımlar çıkartmak mümkündür.

Kimi sanat teorisyenlerinin de bu fikrimizi destekler söylemleri mevcuttur.

Bu isimler: Arthur Danto, Morris Weitz ve George Dickie.

Artur Danto: “Bir şeyi sanat olarak görmek tek başına görme deneyimine indirgenemez. Yapıtın kendisi dışında başka faktörlere de gereksinimleri vardır. Bunlar sanat teorisi, sanat tarihi bilgisi ve sanat dünyasıdır.”

Morris Weit: “Bir sanat yapıtının sanat yapıtı olduğunun bilinmesi için sanatın tanımına ihtiyaç yoktur.”

George Dickie: “Neyin sanat olduğunu sanat dünyası belirler. Buna “sanatın kurumsal teorisi” denir. Sanat olmanın anlamı takdir edilmiş ve sınıflandırılmış olmaktır.”

Sanatı kavramını sadece kuramcılar değil felsefeciler de tanımlamaya çalışmış. Platon, Aristotales, Sokrates, Kant, Nietzsche, Freud, Hegel, John Dewey, Charles Bordele, George Santayana, Groesse, Schiller, Benedetto Croce

Bir şeye sanat diyebilmek için ortada bir sanat ürünü olması gerekir. Bu bir resim, heykel, fotoğraf olabilir yahut bir sanatçının fikirden yola çıkarak üzerine anlamlar yüklediği bir taş parçası da olabilir, yazılı bir metin de. Fikirlerimiz Dickie ve Danto’nunkilere yakın olmakla birlikte sanatı şu şekilde tanımlamak mümkün:

“Sanat, güzellik kurallarından bağımsız, insan zihninin ürünüdür. Doğanın referans alındığı, duyguların şekillendirdiği, insan etkinlikleri (yapay zekayı tanımdan ayrı tutmak gerekir) sonucu ortaya çıkan estetik üretimlerdir. Bunlar yine resim, heykel, fotoğraf, gravür, tiyatro, dans, opera, bale, müzik, bir film yapıtı, video, yerleştirme olabilir.”

## Sanat Nedir Kısaca?

Sanat tanımı için sanat tarihi, sanat ürünleri, felsefe, doğa bilimi, psikoloji üzerine bilgi birikimi olması gerekir. Paleolitik dönemden günümüze kalan mağara resimlerini düşündüğümüzde yapılış amaçları, günümüzde ne ifade ettikleri, hangi konuları işledikleri üzerine düşünmek ve yorum getirmeye çalışmak yukarıda saydıklarımız çerçevesinden resimlere yaklaşmayı zorunlu hale getirir.

Sanat nedir sorusunun cevabı, sanata bütünsel baktığımızda, resim, heykel, fotoğraf, gravür, tiyatro, dans, opera, bale, müzik, bir film yapıtı, video, yerleştirmenin tümü olarak savunulabilir. Tüm bu başlıkları düşündüğümüzde hepsinin insan üretiminin sonucu ortaya çıkan işler olduğu ortada.

O halde, sanatı, insan etkinlikleri sonucu ortaya çıkan estetik üretimdir şeklinde tanımlayabiliriz..



Sanat nedir? sorusunun onlarca, belki binlerce tanımı olabilir..

sanat

Sanat ve Kültür Yönetimi Nedir, Ne Değildir?

Sanatsever misiniz?

Itır Erhart ile Sürdürülebilir Sanatlar Üzerine

Setenay Alpsoy ile Sürdürülebilir Sanatlar Üzerine

Hendeseli Galeri ile Tanışın

Sanatın Gücü

Sanat Terimleri

Sanat Nedir?

kategoriler

menü

takipte kal