
**Cinaslı Bir Soru; Sanatsever Misiniz? / Sanat Sever Misiniz?**

İki cevaplı cinaslı bir soru sorduk; cevaplar da iki farklı yazardan! Bu en temelde Hendeseli’nin sanatta etik arayışına karşılık geliyor..

“Sanatsever misiniz?”

“Sanat sever misiniz?”

# Sanatsever Misiniz?

Sanatsever olduğumuz konusunda hemfikiriz ancak sanatsever kimdir, sanatsever olmak için gerekli koşullar nelerdir gibi pek çok konuyu gelin, birlikte irdeleyelim.

Yaşamak için ihtiyaç duyduklarımız arasında sanatın tüm öğeleri yer alıyor. Sanatçının ve ürettiği işlerin meraklısıyız. Merak ettiğimiz sergileri yakından görüyor, yeteneğini sevdiğimiz oyuncuları ve müzisyenleri sahnede izliyoruz. Yeni keşfettiğimiz sanatçıları veya sanat işlerini çevremizle paylaşarak bireylerin sanat üretmek konusunda manevi destekçisi oluyoruz.

## Sanatsever Kimdir?

Sanatsever, sanata ilgi duyan, sanatsal faaliyetleri yakından takip eden, bu faaliyetlere sıkça katılan; sanatı koruyan ve yücelmesi için destekleyen, entelektüel seviyesi yüksek olan bireylere denir. Sanatsever bireylerin, sadece yaşadığı ülkenin değil; dünya üzerinde ortaya konan sanatı da önemsemesi, koruması ve sanatçıya destek olması beklenir.

**Sanatsever Nasıl Olunur? Bir Sanatsever Sanat için Ne Yapar?**

Sanatsever, sanatçının desteklenmesinde, sanat eserlerinin korunmasında ve tanıtılmasında aktif rol alandır. Sanatsever olarak tanımladığımız bireylerin, sanat konusunda hassas davranması beklenir. Her türlü sanat eserini korumak, eserlerin akıbetini sorgulamak, olgun sanatçıları yüceltmek ve genç sanatçılar için destekleyici tarafta olması gerekir. Sanatın ve sanatçının daha fazla bireye ulaşması için yerel ağlarla iş birliği yoluna gitmeli, reklam ve pazarlama çalışmalarında rol almalıdır.

Sanatsever, sanatçı plastik sanatlar alanında üretim yapıyorsa sanat eseri alarak; performans ve sahne sanatlarında aktif ise etkinliklerine bilet alarak, yeni etkinlikler talep ederek sanat emekçisinin yanında durmalıdır.

Bir sanatsever, sanat içerisinde ortaya çıkan olumsuzluklara en az sanat emekçisi kadar ses çıkarmalı, gerekli durumlarda kendi bilgi ve birikimini sanatçıya aktarmalıdır. Eksik veya yanlış gördüğü kültür sanat politikalarına karşı yetkililerden daha iyi hizmet talep etmelidir.

### Sanatseverler

Sanatsever bir bireyin, gittiği kültür sanat etkinliklerinde beğendiği sanat işlerini ve beğendiği sanatçıları sosyal medya üzerinden paylaşması tek başına sanatsever olmaya yetmez. Gerek sanat merkezlerinin gerek sanatçıların ortaya koyduğu sanat ögelerini, yerinde ve sanat üreticisiyle yan yana durarak desteklemeli, sanata desteğini göstermelidir.

Sanatseverim diyebilmek için en başta tüm sanat camiası ve sanatçılarla dayanışma içinde olmak gerekir. Toplumsal olarak birliktelik gerektiren dönemlerinde, yerel sanatçıların da kendilerini öne çıkartabilmeleri için, sanatla iyileşmek için, sanatı dayanışmanın önemli bir parçası haline getirmek, gerçek bir sanatseverin aslî görevidir.

Bu tanım ve önermeler doğrultusunda kendini bir sanatsever olarak tanımlıyor musun? Gel, sorunun diğer yanıtına geçelim sanatseverlik kavramını daha toplumsal ölçekte ele alalım.

#### Sanat Sever Misiniz?

Sanatı sevmek konusu yalnızca sanatsever olmakla ölçeklendirilebilecek bir durum değil. Öyle ki bu konu sanat tarihi, modern sanat ve geleceğin sanatı bağlamında ele alındığında; sanat camiasının tüm bileşenleri ile değerlendirildiğinde daha kapsamlı ve makul bir hal alıyor.

Sanat konusunu önce tarihsel ve sistemsel bir hak sahipliği açısından değerlendirmekte fayda var. Asırlardır sorulan ve sorulmaya devam eden, bizim de hemen her söyleşide sanatçılarımıza yönelttiğimiz ‘Sanat sanat için midir yoksa sanat toplum için midir?’ sorusu hiç de gelişigüzel bir fikir ikiliği değil. Temelinde sanatın bir zümrenin elinde tuttuğu bir ayrıcalık mı olacağı yoksa toplumun geneline mi yayılacağını belirleyen bir çıkış noktası.

Sanat tek bir zümre tarafından tekelleştirilemeyecek kadar toplumsal bir kavram. Bu kavramı toplumsal faydaları, dönüştürme gücü ve etki alanı bakımından daha önce Sanatın Gücü başlıklı yazımızda ele almıştık. Oysa ki sanat, bu son derece kolektif haline ve toplumsal gücüne rağmen, tarih boyunca belirli zümrelerin tekelinde varlık gösterdi.

Sanat da toplumsal her kavram gibi küresel düzenin boyunduruğu altında. Bu yüzden tek bir zümre tarafından yalıtılmış, özerkleştirilmiş halde. Tarihte de günümüzde de burjuvazinin tekelinde bulunan sanat, bir yanı emek sömürüsü öte yanı sosyete olan oksimoron bir sıkışmışlık içinde. Çağdaş sanat adı altında sermaye gruplarının galerilerinde cemiyet hayatını bir araya getiren bir aygıt görevi görmeye esir edilen sanat ile toplumdaki bireylerin tanışması pek mümkün olmuyor. Elbette bunda eğitim sistemini de baş aktörlerden biri olarak değerlendirmek gerek. İlkokul döneminde verilen müzik derslerinin -günümüzde bile- blok flütten öteye geçememiş kısır hali, resim derslerinin teknikten uzak yüzeyselliği, eğitim sisteminin sanata yön veremeyen halini açıklamaya yetecektir. Elbette biraz şansın varsa ve hasbelkader bir öğretmen tarafından yeteneğin keşfedilirse ve ailen de desteklerse bir ihtimal erken yıllarda sanatla tanışma fırsatı yakalayabilirsin, kim bilir!

Oysa ki sanatta edilgen değil; etken konumda, etkin bir topluma ihtiyacımız var. Aksi halde sanat alanı çepeçevre kuşatılıyor; en önemli tavrı olan özgürlüğü ve en bariz şekli olan özgünlüğü dolaylı olarak elinden alınıyor. Bununla birlikte sanatı var eden sanatçıların yaratıcı emeğinin sömürüsü de bir sorun olarak doğuyor konunun tam ortasına. Hal böyle olunca büyük galeriler, en büyük dilimi rahatça kendine ayırabiliyor, emeği ile üreten sanatçıya ise deyim yerindeyse tadımlık bir lokma düşüyor.

Tekrar altını çizmekte fayda var, bu geçmişte de böyleydi. İlginçtir ki insanlık tarihi ile eş değer olan sanat tarihinde, sanat kavramı ilk defa sınıflı toplumlar döneminde tekelleşti. Sınıflı ilk toplumlarda, net bir ayrım vardır; egemenler ve işçiler. Sanat egemenlerin tekeline girmeye başlarken artan görevler sebebiyle görevler çoğaldı; tarım yapanlar ve zanaat yapanlar arasındaki makas açılarak bu gruplar birbirinden koptu. (Bugünkü sanat-zanaat ayrımının sebebi de budur.) Sanat sarayda, egemenlerin duvarları arasına hapsolurken halk kendi içinde, kendi sanatını doğursa da hâkim gerçeklikte sanatı yalnız bir zümrenin yapabileceği kanısı hâkim oldu. Yaratıcılık, artık sadece bir gruba atfedilmiş, ayrıcalıklı bir haktı.

Tarihte yaşanan aydınlanma hareketi ile sınıflar arasındaki dengeler değişme şansı yakalarken sanat alanında da yeni üretimler ile birlikte bir genişleme ve yüzünü daha geniş kitlelere dönme dönemi başladı. Spesifik olarak Antik Yunan’ın sanat alanında yaptığı sıçrama, yalnız sanat tarihinde değil insanlık tarihinde de büyük bir gelişme çünkü bu dönemle birlikte sanatsal üretim çeşitlenmeye başladı. Heykeller, adeta bu yeniliğin ve yenilikle gelen duyguların haykırıldığı araçlar haline geldi. Tarihin bu dönemine baktığımız zaman da sanat üreticisinin emeğini soylu kesime sattığını görüyoruz. Yani yine sanatçıların ürettiği eserler bir şekilde bir zümre tarafından satın alınıyor.

Sanatın hak sahipliği konusuna dönecek olursak sanatın, tarihte orta çağ döneminde kilise boyunduruğuna bile girdiği oldu. Dogmalar ve özgünlüğün bir arada olması nasıl bir ikilemdir? Ne var ki tarih sahnesinde ilerledikçe sanat bu tahakkümden kurtulup, zanaat loncalarının da desteği ile ilk defa en toplumsal haline büründü. Nihayet Rönesans ile hak ettiği harekete kavuştu. Özellikle bu dönemde sanat, kolektif emek ile üretilen bir yapıya bürüdü. Atölyelerde el birliği ile üretilen eserler usta-çırak dokunuşları ile var olmaya başladı. İlerleyen dönemlerde bireysel bir üretim formuna ulaşarak kendi bireyselliğini yakalasa da Fransız Devrimi ile sanatın yolu tam anlamıyla açıldı; yeni ufuklar, kavramlar, üretimler doğmaya başladı. Artık sanat eserlerinde felsefe, tabiat ya da düzene karşılık gibi olgular görünür hale geldi.

Sanat alanında üretilen -özellikle yazınsal- eserlerin kâr sağlayan birer metaya dönüşmesi matbaanın icadı ile hasıl oldu. Eserleri çoğaltılarak, kopyalanarak ve farklı nüshaları oluşturularak her biri, bir pazarlama ürününe evrildi. İşte bu icat, sanatı zanaatsal formundan çıkartarak endüstriyel bir kalıba sokan kırılımdır. Öte yandan, eserlerin sayılarının çoğalması ile daha geniş kitleler ile buluşmasını da sağlayan yine bu buluştur. Her satırda temize çeker gibiyiz; her şey zıttıyla mümkün! Eserlerin çoklu basımı “korsan” tabirini de hayatımıza sokmuş; orijinal eserlere ulaşamayan kitlelere eserin orijinal olmayan versiyonunu uygun görmüştür. Bu anlamda sanat hem kısıtlı kitlelere ulaşabilmiş hem de sanatçının hak sahipliği ihlal edilerek orijinal sanatın yalnızca imkân sahiplerine ait olduğu diktesi, gayri resmi yöntemlerle ilan edilmiştir.

Matbaa bugün sanat alanındaki hak korumasının önemli bir aracı olan fikri mülkiyet kavramını da beraberinde getirdi. Bir zümrenin elinden kurtulan sanat, yeni bir kavram karmaşasına gebeydi artık. Sanatçı düşünsel olarak ürettiği şeyi mi yoksa üretimi sonunda ortaya çıkan metayı mı satar? Müzik sektörünün, büyük ölçüde global reklam şirketlerinin elinde dönmesi bu konuya bir nebze açıklık getirecektir.

Günümüzde ise sanatçı görece daha özgür bir yaratma ortamına sahipken, üretim sonucunda ortaya çıkan eseri büyük galerilerin sahipliğine vererek, emeği ile ürettiği eserden neredeyse çok küçük bir kazanç elde etmekte. Öte yandan bu galeriler eserlerin satışını belirli bir sanatsever! gruba yapmakta ve aslında sanatı yine kendi galerileri içine hapsetmekte. Sanat tarihi açısından bakıldığında, sanatın bu denli ciddi bir ticari mal, ürün, meta haline geldiği başka bir dönem olmadı. Günümüzde modern sanat kisvesi altında, sınırı belirli bir ekosistemde yapılan sanat faaliyetleri ne yazık ki basit bir alışveriş halinden farksız. Sanat alanında çalışan emekçilerin, galerilere harcadığı uzun, yorucu ve tempolu mesailerine karşılık; bu galerilerden aşağı yukarı asgari düzeyde kazanç elde edebilmesi de bu tekel sisteminin ürünüdür.

Tüketime dayalı sistemde, kültür ve sanat endüstrisi, toplumdaki bazı bireylere ‘sanatsever’ kimliği vermeyi amaçlayan bir aygıta dönüştürülmüş durumda. Bugün bir eserin ederini, değerini, haber olma yeteneğini belirleyen yegâne unsur ne yazık ki ne sanatçının kimliği ne hisleri ne de eserin üretilmiş olduğu gerçeğidir. Postmodern dünyada, bir eserin değerini, eser sahipliğini de ele almış galeriler belirliyor. Üstelik sanat kadar aykırı, renkli ve toplumsal bu alan kirli paranın dolaşımı için de güzel bir aklama aracı haline sokuldu. Bu tekelleşme kendi ülkemiz içindeki galeriler ile sınırlı kalmadığı gibi küresel ölçekte kârlı bir piyasa halini aldı. Hollywood ile özdeşleşen Amerika’nın sanat pazarının çok büyük kısmını elinde tutması pek de tesadüf olmasa gerek. Bu açıdan bakınca sanatın direkt olarak sistem ile etkileşimde olduğu görülebilir bir gerçek artık.

Dijital alandaki gelişmeler sayesinde sanatın daha geniş kitlelerle buluşma imkânı yakaladığı bir gerçek. Ancak buradaki durumu da iyi analiz etmek gerek. Dijital pek çok mecra da güncel olarak aynı tekellerin elinde. Hendeseli gibi bağımsız platformları bir kenara ayırırsak, bir eserin sahipliğini ele alan online galeriler de ürünün farklı mecralarda sergilenmesi ya da satılması konusunda ciddi engeller koyuyor. Sözleşme ile sanatçının hakkı olan kazancı devreden çıkartmak için aldıkları acımasız komisyon oranları da cabası. Sanatçının toplum içindeki bireysel varlığının sürekliliği ve hayatını idame etme çabasının sürdürülebilirliği bakımından değerlendirildiğinde bu sistemin sanatçıyı kısıtladığı ve kendi dar çemberi içine aldığı görünen bir gerçek. Bu noktada çemberi çizenlere karşı; sınırları net, eşitlikçi, adil ve şeffaf yapılar kurmak bir gereklilik değil, zorunluluk halini aldı. Sanatçıların bu tekelleşmeye karşı üretimleri ve bağımsız sanat mecralarının kurduğu adil düzende, el birliğiyle yeni bir sanat ekosistemi, bağımsız bir sanat topluluğu yaratmak zaruri hale geldi. Hendeseli her şeyden önce bir sanatsever olarak, bu bağımsız ve özgür platformu kurdu ve özgür kalmayı seçen sanatçılara bu mecrada bir alan vermeyi hedefledi.

Artık bu noktada adil olmak sırası bir görev olarak sanatseverlere geçti. Çünkü bize göre sanatseverlik:

Etik sınırlar içinde üreten; doğayı, insanı, canlıları gözeten, eşitlik ve adalet talep eden, özgürce üretmek çabasında olan sanatçıların emeklerini tam da hak ettikleri şekilde vermektir.

Sanatın, sanatçının ve diğer tüm sanat emekçilerinin sürekliliğini, sürdürülebilirliğini desteklemektir.

Sanatı, sınırlarının dışına çıkartarak toplumun her tabakasını dönüştürecek şekilde sunulmasını teşvik etmektir.

Sanatını icra etmesi -herhangi bir şekilde- engellenen sanatçılara daha yüksek sesle, daha güçlü destek vermektir; bazen de alan açmaktır.

Sanat eserine yapılan ödemenin en büyük kısmının galerilere değil sanatçıya gideceği bir ortamı tercih etmektir.

Sanatı bir meta olarak satın almak yerine deneyimlemeyi seçmektir.

Hatta bir sanat eseri alırken doğa dostu paketler ve teslimat yöntemleri seçerek karbon ayak izini hesaplamaktır.

Hakkı sömürülen sanat emekçilerinin hesabını sormak, hakkını savunmaktır.

_Şimdi en başa geri dönüp yeniden soralım.._

**Sanat sever misiniz? Yoksa görünüşte sanatsever misiniz?**



Hendeseli

Nil Has

İki cevaplı cinaslı bir soru sorduk; cevaplar da iki farklı yazardan! Bu en temelde Hendeseli’nin sanatta etik arayışına karşılık geliyor..

Sanatsever misiniz?



Sürdürülebilir sanat söyleşilerinde bu bölümün konuğu çok yönlü, enerjik ve rengarenk bir isim; Itır Erhart..


1. **Itır Hocam, önce sizi tanımakla başlayalım. Itır Erhart kimdir? Bu çok yönlülük içinde sürdürülebilir yaşam için sahiplendiğiniz rolden bahseden misiniz?**

Akademisyen, sosyal girişimci ve maraton koşucusuyum. Sivil toplum, sosyal fayda ve sürdürülebilirlik üzerine çalışıyorum; projeler yapıyorum, konuşuyorum, yazıyorum. Kurucuları arasında yer aldığım, içinde bulunduğum, destek verdiğim tüm girişimlerin, projelerin odağında sürdürülebilirliğin iki temel prensibi olan “kimseyi geride bırakma” ve/ya da “zarar verme” anlayışı var. 

2. **Peki Itır Erhart’ın sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir sanat tanımı nedir?**

Sanat marjinalleştirilen, ötekileştirilen birey ve grupların sesini yükseltmek, birleştirici gücüyle kutuplaşmayı azaltmak için çok etkili bir araç. Bu nedenle sanat ve sürdürülebilirlik deyince benim ilk aklıma gelen kapsayıcılık; herkesin sanat üreticisi ve izleyicisi olması için alan açmak, tam erişilebilir mekanlar tasarlamak. Ekolojik açıdan da sürdürülebilirliği sahneden kullanılan malzemelerden kostümlere, enerji kaynaklarımıza, geri dönüşüm ve ileri dönüşüm uygulamalarımıza kadar 360 derece ele almak ve olumsuz etkimizi azaltmak için politikalar geliştirmek, etkimizi ölçmek, takip etmek.

3. **Sürdürülebilirlik her alanı yeniden şekillendiriyor, en önemlisi de yaşamlarımızı. Sizin sürdürülebilir yaşam yolunda doğa ile temasınız ne zaman ve nasıl başladı? Sürdürülebilirlik adına evinizde, çalışma alanlarınızda ve sosyal hayatınızda neler yapıyorsunuz?**

Ekolojik yaşam üzerine düşünmeye Buğday Derneği’nin, Adım Adım STK’ları arasına katılması ile başladım. Sevgili Victor tanışma toplantına sepeti ile geldi. Tohumlar, tahta kaşık, vegan beslenme.. Hepsi ile Victor sayesinde tanıştım. Okudukça, dinledikçe, yıllar içinde yaşam pratiklerim de dönüştü. Araba kullanmayı, et tüketmeyi bıraktım. Yanımda matara taşımaya, satın alırken tercihlerimi sosyal ve ekolojik açıdan asil ürünlerden yana kullanmaya, atıklarımı ayrıştırmaya başladım.

Şu anda İstanbul Bilgi Üniversitesi’nin ekolojik dönüşümü için çalışıyoruz. Karbon ayak izimiz hesaplandı. Atığı kaynağında ayrıştırıyoruz, tek kullanımlık bardakları kaldırdık, şebeke suyunu arıtıyoruz, kurum içi paylaşım, takas kültürünü yaygınlaştırmaya yönelik projeler yapıyoruz.  

4. **Hendeseli olarak sürdürülebilirlik de en az sanat kadar benimsediğimiz ve önemsediğimiz bir konu. Bu iki kavramın birlikteliği bizi heyecanlandırıyor. Size göre sürdürülebilir olmak konusunda sanatın rolü nedir? Kültür ve sanat politikalarını sürdürülebilirlik açısından yeterli buluyor musunuz? Geliştirme konusunda fikirleriniz neler?**

İKSV geçtiğimiz yıllarda “Ekolojik Dönüşüm için Kültür Sanat” başlıklı bir rapor yayınladı. Raporda iyi örnekler ve ekolojik dönüşüm için öneriler de yer alıyordu. Konuşma, tartışma başlamış oldu bu sayede. 

Biz de 2019 yılında “Eğlen, İz Bırakma” mottosu ile Türkiye’nin ilk sürdürülebilir müzik festivali olan Festtogether’ı düzenledik. Festival vegan ve plastiksizdi. Birlikte 250 kg kağıt, 250 kg plastik ve 840 kg cam atığın geri dönüşümü sağlandı. ÇEVKO Vakfı’nın festival alanında oluşturduğu geri dönüşüm atölyesinde, gün boyu içecek kartonları kağıda dönüştürüldü. Festival kapsamındaki dört kişilik bir ailenin yıllık tüketimine eş değer, 2.760 kw/saat elektrik, bir bireyin yıllık tüketimine eş değer 66,67 metreküp su, ortalama bir aracın deposunu bir kez dolduracak 45 litre yakıt tasarrufu elde edildi. Bu örneklerin çoğalması, İKSV’nin raporunda yer alan önerilerin kurumlar, organizatörler tarafından sahiplenilmesi, her birinin kendi sürdürülebilirlik politikalarını geliştirmesi ve uygulanması gerekiyor. 

5. **Sürdürülebilir yaşam ve sürdürülebilir sanat konusunda önerilerinizi de dinlemek isteriz.**

Önce olumlu, olumsuz etkimizi fark etmek; karbon ve su ayak izimizi ölçmek. Sonra ekolojik dönüşüm ve kapsayıcılık için yol haritamızı çıkarmak, harekete geçmek, iyi uygulamalarımızı paylaşmak, yaygınlaştırmak. 

6. **Adım Adım, Açık Açık ve Inogar girişimlerinizde fikirden öteye geçtiğinizi ve sürdürülebilir olmayı hedeflediğinizi biliyoruz. Girişimlerinizde sürdürülebilir olmakla ilgili çalışmalarınızdan da bahseder misiniz?**

Kurucuları arasında yer aldığım Adım Adım ve Açık Açık da yönetim kurulu üyesi olduğum İnogar Kooperatifi de kimseyi geride bırakmama ve zarar vermeme prensipleri etrafında kurguluyor tüm faaliyetlerini. Adım Adım koşucuları toplumsal ve ekolojik sorunların çözümüne katkı sağlayan STK’lar için kaynak ve farkındalık yaratıyor; Açık Açık şeffaf ve hesap verebilir STK’lar ile bağışçıları buluşturuyor; İnogar ise insanları ve gezegeni, kârın önüne koyan bir iş ve ticaret vizyonunu yaygınlaştırmak için Adil Ticaret Türkiye Projesi’ni yürütüyor.  

7. **Sürdürülebilirlik konusunda attığınız her adım çok kıymetli. Son olarak Koşaradım - Bir Yaşamdan Notlar adlı kitabınızdan da bahsetmek isteriz. Okuyucu ne buldu, okumamış olanları neler bekliyor?**

“Koşaradım” olarak tanımladığım hayatımın içinde yazma molaları veriyorum. Bu kitaptaki denemeler aşk, koşu, sanat, mutluluk, toplumsal cinsiyet gibi bende yazma arzusu uyandıran konularda. Bir kısmı daha önce farklı mecralarda yayınlandı, bir kısmı da ilk kez bu kitapta okurla buluşuyor. Okuyucular arasında kitapta kendilerini bulduklarını söyleyenler de yol arkadaşı bulduklarını söyleyenler de var. Ne bulunacağı okurun ihtiyaçlarına, duygu durumuna, onu çevreleyen ortama bağlı ve her okura özel. Güzel olan yanı da bu değil mi?



Sürdürülebilir sanat söyleşilerinde bu bölümün konuğu çok yönlü, enerjik ve rengarenk bir isim; Itır Erhart.

Itır Erhart ile Sürdürülebilir Sanatlar Üzerine



**Deneyimin Gücü Adına!**

Deneyimin gücüne ve deneyimlemenin verdiği keyfe inanıyoruz. Üstelik bu deneyimleme hali salt keyif almakla değil; somut duygu ve fikirlere sahip olmak ile tamamlandığında deneyimi daha da özel hale bürünüyor. Bireysel olarak algımızı değiştirdiğimizde sahip olacağımız gücü biliyoruz ve tam da bu yüzden deneyimin, deneyimcinin gücüne vurgu yapıyoruz. Gelin, baştan sonra tüm deneyim sürecine yakından bakalım.


# Deneyim

Deneyim, hem kelime anlamı olarak hem de pratikte, süreci anlatan bir kavram. Bir durumu, olayı, işi ya da ürünü herhangi bir şeyi tanımak ve tanışmakla başlayan bu süreç; o “şey” ile geçirilen süre sonunda, onun hakkında bilgi ve fikir sahibi olmak ile tamamlanıyor. Bu öğretici sürecin sonucunda, o şey hakkında net bir fikir ya da bilgi sahibi olmak kazanımı elde ediliyor.

Deneyim, sözlükteki herhangi bir kelime olmanın çok ötesinde bir kavram üstelik. Felsefe disiplininde, algı felsefesi ve fenomenoloji gibi alt dallarının temel konusu olan deneyim, dış dünyanın algılanmasının “deneyimlemek” üzerine olmasından yola çıkarak farklı düşünce biçimlerine de yön veriyor.

## Deneyim Ne Demek?

Deneyim kelimesinin sözlükte iki farklı tanımı mevcut:

- Kişinin, belirli bir zaman içinde ya da yaşamı boyunca edindiği bilgilerden, görüp geçirdiği olay ve durumlardan edindiği görgü ve bilginin tümü, tecrübe.
- Kişinin, doğrudan algılayarak ve yaparak kazandığı bilgi ve tavırların tümü, beceri.

Deneyim konusunda bizim üzerinde durduğumuz kapsam özellikle ilk maddede yer buluyor. Tam da bu sebeple, biz deneyim kavramını ürün-marka-tüketici üçgeninde değerlendireceğiz.

### Deneyim Nedir?

Deneyim nedir sorusunu bir tüketici olarak cevaplamaya çalışalım;

- Herhangi bir ürün hakkında sahip olduğumuz tecrübe ve fikirlerdir,
- O ürünün içeriğinden kullanımına kadar her aşamada tecrübe ettiğimiz pratiklerdir,
- O ürünün kullanım kolaylığı, faydası, sevilen/sevilmeyen yönleri hakkında sahip olduğumuz kanılardır,
- Herhangi bir marka hakkında edindiğimiz algı ve görüştür,
- Bir marka ya da ürün hakkında yaptığımız puanlamalar, yorumlar gibi tüm geri bildirimlerdir.

Özetle satın alınan bir ürünün kullanılması sonucunda bizde bıraktığı duygu ve düşünceler bütünü olarak tanımlanabilir. Deneyim nedir sorusuna bir soru daha ekleyebiliriz artık; biz bir tüketici miyiz yoksa deneyimci mi?

#### Deneyimci

Deneyimci, en basit tanımı ile deneyimleyen kişidir. Deneyimi ön plana çıkartan ve deneyerek kazanım elde eden, bağlantılar kurandır. Bu deneyim sonunda deneyimlenen şey hakkında geri bildirimde bulunan ve kendi deneyimini farklı kişilere aktaran tecrübe sahibi bir kişi vardır.

Deneyimci aldığı bir ürünü zaman içerisinde tecrübe ederek o ürünün faydası, zararı, özelliği, kullanımı, kolaylığı, zorluğu gibi pek çok başlıkta geri bildirimde bulunur. Bu geri bildirimler ürün geliştirme konusunda kullanıldığı gibi ürünün kıymetini ve o ürüne olan talebi de belirleyen mühim bir unsurdur.

##### Deneyimcilik

Deneyimcilik, bilginin deneyimler sonucunda elde edilmesidir. Deneyimlenmeyen bir şey hakkında doğru, tutarlı ve geçerli bir fikir sahibi olunamayacağı gibi o şey hakkında düşünülemez de. Deneyimlemeden beyan edilen fikirler genelde bir duyum sonucu elde edilmiş ön yargılar öteye geçemez.

Deneyimcilik kavramının en az felsefe literatürü kadar önemli olduğu bir kapsam daha var; tüketim. Başlığı tüketmek olarak belirleyince deneyimin ne kadar önemli hale geldiğine bakalım.

###### Deneyimcinin Gücü

Deneyimcinin gücü, süregelen tüketim sistemini ve hatta bu sistemin en önemli oyuncusu olan markaları değiştirebilecek kadar büyük. Bireysel olarak tek yapmamız gereken ise bu gücün farkında olarak hareket etmek. Nasıl mı?

Gezegenin alarm vermesiyle hayatımıza giren sürdürülebilirlik kavramı hem bireysel hem de kolektif olarak pek çok düşüncemizi ve eylemimizi değiştirdi. Bu güncelleme ile inceleyen, araştıran ve daha iyisini talep eden bir hale büründük. Üretimde etiği sorguluyor ve sürdürülebilir tüketmeye gayret ediyoruz. Lokal üreticileri tercih ediyor ve etik üretim ürünlerini satın almaya yöneliyoruz. Bir adım sonrasında ise yepyeni bir eşiğe ulaşacağız; deneyimciliğe!

Sürdürülebilir hayat görüşünün bir parçası olarak yöneldiğimiz sorumlu tüketicilik yeterli değil. Yaptığımız seçimleri, edindiğimiz deneyimleri, benimsediğimiz algı, fikir ve görüşleri aktararak yeni farkındalıklar oluşturmak elimizde. Bu aktarımları etik, lokal ve özgün olan ürün, tasarımcı, sanatçı ya da markayı kapsayacak şekilde yapmak muazzam bir etki yaratabilir.

Bu süreci daha somut bir hale getirelim. Lokal bir üretici belirledin ve sahip olmak istediğin bir ürün var. Bu ürünle ilgili ilk araştırmaları yapıp hakkında bilgi de edindin. Sıra geldi alış-veriş kısmına. El emeğinin güzel enerjisini taşıyan o ürünü aldın ve eline ulaştı. Aldığın ürünün paketini açmak, sana özel yazılan notu okumak ile başlayan deneyim süreci ürünün bir çok kez kullanımı ile sonuçlandı. Tebrikler! Deneyimi başarıyla tamamladın!

Deneyim sonucunda edindiğin bu bilgiler, kapıldığın hisler.. İşte bunlar tamamen gerçek ve seni yalnızca bir tüketici olmaktan farklılaştıran artılar. Bu deneyimi paylaşmaktan, geri bildirimler vermekten, tavsiye etmekten çekinme. Böylece lokal üreticileri gerçekten desteklemiş ve etik üretimi teşvik etmiş olursun.

Kalıpların dışına çık..

_Tüketmek yerine deneyimlemeyi seç.._

**Hendeseli’de deneyimci ol!**



Deneyimin gücüne ve deneyimlemenin verdiği keyfe inanıyoruz.

Deneyimcinin Gücü



Hendeseli’nin bir yanı tasarım, bir yanı sanat iken üzerinde en çok konuştuğumuz, yazıp çizdiğimiz bir konu da şüphesiz sanat. Sanatın hem bireysel hayatlarımıza hem de kolektife olan iyileştirici etkisine öyle inanıyoruz ki [Sanatın Gücü](https://blog.hendeseli.com/sanatin-gucu) başlıklı yazımızda bu konuyu epey derinlemesine incelemiştik.

İstiyoruz ki bu içerikte de sanat galerisi kavramı üzerinde duralım ve Hendeseli Galeri’yi anlatalım..


# Sanat galerisi

Sanat galerisi, içinde her türlü sanat dalının sergilendiği alandır. Terminolojiye göre 15. yüzyıl ortalarından itibaren Batı kültüründe popüler hale geldi ve sanatın tarih içindeki gelişimi ile beraber bugün dünya üzerinde hemen her yere yayıldı.

Sanat galerisi, içinde resim, heykel, performans, hat, minyatür, ses ve video gibi sanat bileşenlerinden oluşan bireysel ve karma sergilere ev sahipliği yapar.

Modern anlamda sanat galerilerinin asıl işlevi sanat kavramının bağımsızlığını ve özerkliğini devam ettirmek.

## Sanat Galerisi Denince Akla Gelenler

Sanat galerisi denince akla gelenler, ilk etapta içinde sanatçıların ve sanat eserlerinin olduğu bir bina olsa da günümüzde bu algı da değişime uğradı kuşkusuz. Sanatı üreten, izleyen ve güncelleyenler ile ortaya çıkan eserler, hisler ve dışavurumların bir bütün olarak varlık göstermesiyle sanat galerisine yüklenen anlamlarda da değişimler oldu.

Günümüz dünyasında sanat galerisini yalnız etkileyici ve heybetli bir bina olarak canlandırmak pek mümkün değil. Özellikle yeni çağın gereksinimlerine hızla adapte olan ve alternatif geliştirebilen genç sanatçılar, sanatı galerilerden okullara, meydanlara ve hatta sokaklara taşırmışken. Dijitalleşen dünyanın katkılarıyla da teknolojiye ayak uyduran sanat, dijital bir form olarak biçimlenmeye başladı. İşte tam bu noktada online sanat galerisi diye yeni bir kavram çıkıyor karşımıza.

### Online Sanat Galerisi

Online sanat galerisi, fiziksel galerilerin aksine, sanat eserlerini dijital ortamda sergileyen galerilerdir. Sanat, bu şekli ile bulunduğu bina içine sıkışıp kalmayan ve dünyanın her yerinden ulaşılabilir ve erişilebilir bir forma büründü.

Özellikle pandemi döneminde hayatımıza giren online galeriler ile dünyadaki en büyük ve önemli sanat galerilerini oturduğumuz yerden, sadece bilgisayarımız ve internet bağlantımız ile gezmek mümkün! Bunun sanatı evrenselleştirdiğini ve herkes için ulaşabilir kıldığını da ekleyerek devam edelim.

Çevrimiçi sanat galerilerinin bir diğer faydası ise şüphesiz sanatı, üreten ve talep eden taraflar arasında daha etkileşimli kıldığı. Peki bir online sanat eserinin satışı nasıl yapılıyor?

#### Online Sanat Eseri Satışı

Online sanat eseri satışı, bir önceki başlıkta da bahsettiğimiz gibi dijital sanat galerileri vasıtasıyla yapılmakta. Sanatçılar ile sanatseverleri buluşturan bu online galerilerde serbestçe gezinmek, sanat eserlerini incelemek ve beğenilen eserleri satın almak, online bir market alışverişi yapmak kadar kolay.

Online sanat eserlerinin satışı son beş yılda ciddi bir ivme kazandı. Genç sanatçıların da katkısı ile sanatın geleceğinin daha dijital bir ortamda şekilleneceğini kestirmek zor değil. Hendeseli’de yer alan sanat dükkânları da aslında online bir galerinin üyeleri. Peki ama benzerlerinden farkı ne?

##### Hendeseli Sanat Galerisi

Hendeseli Sanat Galerisi, online sanat dükkânlarından oluşan çevrimiçi bir sanat galerisi. Bünyesinde, dünya çapında tanınan sanatçıları, sanat yöneticilerini ve sanat alıcısını barındıran bir topluluk da aynı zamanda.

Hendeseli Sanat Galerisi; 


- Hem sanatçıyı hem de sanat alıcısını korumayı taahhüt eder
- Etik üretim ve sorumlu tüketimi savunur
- Komisyon vb. oranları etik ve mâkul bir seviyede tutacağını garanti eder
- Paketleme ve teslimat süreçlerinin en sürdürülebilir ve doğa dostu şekilde yapılmasını sağlar
- Sanatçılara özgür ve bağımsız kalabilecekleri bir mecra sunar
- Ben de Hendeseliyim diyen herkese, her zaman kapıları açıktır
- Sanatın bireysel ve kolektif faydasını kabullenir, destekler ve sahip çıkar
- Sanat alanında her zaman destekleyici ve geliştiricidir

Hendeseli Sanat Galerisi ile tanıştığına göre sen de Hendeseli sanatçılar arasında yer almak istersen bizimle dilediğin zaman iletişime geçebilirsin. 



Hendeseli’nin bir yanı tasarım, bir yanı sanat iken üzerinde en çok konuştuğumuz, yazıp çizdiğimiz bir konu da şüphesiz sanat.

Hendeseli Galeri ile Tanışın



# Hendese

Hendese, hakkında yaptığımız derin araştırmadan sonra, bize ‘ne güzel isim seçmişiz’ dedirten bir kelime oldu. Tesadüfen bir satır arasında geçerken yakaladığımız ‘hendese’ hakkında bulabildiğimiz bütün kaynakları okuduk, evet!

**Yeni tesadüf edenler için; Hendese**

Yazılı kaynaklara göre hendese kelimesi ilk defa, 1300 yılında önce bir kaynakta ilk defa yazılı olarak kullanılmış. Ancak kelimenin sözlü kullanımının günlük konuşmada yaygın olduğu düşünülüyor.

Lakin biz ilginç bir şekilde, hendese kelimesine 1070 yılında yazılmış Kutadgu Bilig’de şu satırlarla tesadüf ettik;

> Bileyin tise sen okı handasa / Bileyim der isen hendese oku

> Açılğay sakış kapğı munda basa / Açılsın sana hesap kapısı ondan sonra

Hendese, kabul gören literatüre göre Arapça bir kelime ve hendese veya handasa olarak kullanımda. Ölçü, ölçme, geometri anlamlarına gelmekte.

Mühendis sözcüğü de hendese kelimesinden türemiş. Zira matematiksel ilimlerin şekil ve cisimleri arasındaki ilişkileri inceleyen dal olarak tanımlanıyor hendese.

## Hendese Ne Demek?

Hendese ne demek araştırmasında daha derinlere girince bu sözcüğe Farsça’da da rastladık. Endaze kelimesinden türetilen hendese, geometri (yer ölçümü) anlamını karşılamakta ve kuramsal geometriyi ifade etmekte. Doğru parçası, yüzey ve cisim gibi sürekli nicelikleri konu alan bilim dalı olarak tanımlanıyor.

**Peki Hendese Bizim için Ne Demek?**

_“Tasarımın ve sanatın ilham kaynağı. Bir ölçü ve şekil ilmi.”_

### Hendesehâne

Hendesehâne, çağdaşlaşma hareketinin ilk kurumu olarak 1. Mahmut döneminde kurulan, batı tarzı ilk askerî okul. Teknik eğitim ve mühendislik eğitimi veren bir kara mühendishanesi.

Fransız arşivlerine göre, İstanbul Haliç’te, Tersânei Âmire’de açılan bu okulun adı Hendese Odası’dır ve 1781 yılından itibaren Mühendishâne olarak adlandırılmıştır.

Tarih sahnesinde hendese kelimesine 1883’te yeniden rastladık. 1883 yılında 2. Abdülhamit tarafından Hendese-i Mülkiye kurulur. Fransa’daki Ecole des Ponts et Chaussees mektebi örnek alınarak kurulan bu askeri okul 1909 yılında bayındırlığa bağlanmış ve adı Mühendis Mektebi olarak değiştirilmiş.

Bizim için hayli ilginç olan ise bilim dünyası için önemli bir dalı olan “zemin mekaniği”nin temelinin 1916 yılında, Mühendis Mektebi’nde, Prof.Dr. Karl von Terzaghi tarafından kurulan ilkel laboratuvarda atılmış olduğu bilgisine ulaşmaktı.

1928’de adı Yüksek Mühendis Mektebi olarak değiştirilen okul nihayet 1944’te İstanbul Teknik Üniversitesi oluyor.

#### Hendese Kelimesinin Anlamı

Hendese kelimesinin anlamı, Türk Dil Kurumu tarafından geometri olarak belirtilmiştir ve literatürde matematiksel bir terim olarak yer alır.

Geometri, matematiğin uzamsal ilişkiler ile ilgilenen alt dalı olarak tanımlanmakta.

Mü-hendese ise geometriyi bilen, bilim bilen anlamını karşılıyor ki biz onlara Hendeseliler diyoruz!

##### Hendeseli!

Hendeseli, kainatın yaratım dili matematiktir. Kainatın tümünde olduğu gibi tabiatta yer alan pek çok canlı/cansız varlık da üzerinde kutsal geometrinin izlerini taşır.

Bu kutsal matematik, tasarım ve sanatın da yaratımının temelidir.

Sanat Nedir? sorusunu yanıtlarken bahsettiğimiz üzere bir anlamıyla da sanat, doğanın taklit edilmesidir. Bu taklit bir resme, bir fotoğrafa ya da heykele; herhangi bir şeye dönüşür iken mimarisi yine kutsal geometrinin; altın oranın, pi sayısının üzerine inşa edilir.

İşte Hendeseliler, bu ölçüyle üreten tasarımcılar, bu ilimle yaratan sanatçılardan oluşuyor.

#bendehendeseliyim diyenler Hendeseli çatısında bir araya geliyor. 

**_Hendeseli, tasarımın ve sanatın doğasında yeşeren yepyeni bir topluluk.._**



Hendese, hakkında yaptığımız derin araştırmadan sonra, bize ‘ne güzel isim seçmişiz’ dedirten bir kelime oldu.

vitrin

Sanatsever misiniz?

Itır Erhart ile Sürdürülebilir Sanatlar Üzerine

Deneyimcinin Gücü

Hendeseli Galeri ile Tanışın

Hendeseliler

kategoriler

menü

takipte kal